Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

powrót

Etyka : powrót

Etyka inżynierska

Etyka inżynierska – omówienie wybranej literatury

Wydzielenie etyki inżynierskiej jako osobnego działu etyk zawodowych nastąpiło niedawno i to bardziej z powodów praktycznych, niż merytorycznych. W literaturze przedmiotu wciąż nie ma zgody co do tego, czy etyka inżynierska w ogóle posiada na tyle wyraźną specyfikę, by uzasadnione było traktowanie jej jako odrębnego działu etyki stosowanej. Zdaniem wielu autorów zawód inżyniera nie spełnia kryteriów zawodu profesjonalnego (np. z uwagi na ograniczenie autonomii zawodowej), a aktywność inżyniera nie ma wyraźnie zarysowanego przedmiotu związanego z występowaniem odrębnych typów powinności lub wartości, a tym samym nie wiąże się z jakąś wyraźnie odrębną rolą społeczną, tak jak ma to miejsce w przypadku lekarza, prawnika, dziennikarza czy nauczyciela. Nawet jeśli nie zgodzimy się z tym stanowiskiem, niewątpliwie trzeba przyznać, że pierwszoplanowym powodem decydującym o wyróżnieniu etyki inżynierskiej jest praktyka dydaktyczna.

Etyka inżynierska to przede wszystkim ogólna nazwa zespołu zagadnień etycznych, z którymi w swojej praktyce zawodowej mogą zetknąć się absolwenci uczelni technicznych (i z którymi w związku z tym powinni zostać zapoznani w czasie odpowiednich zajęć). Znaczenie terminu „nauki inżynierskie” i „inżynier” jest dziś bardzo rozmyte, uczelnie techniczne przygotowują absolwentów o bardzo różnorodnym profilu, a praca współczesnego inżyniera w znacznie większym stopniu niż w przypadku innych zawodów profesjonalnych polega na łączeniu różnych ról zawodowych. W efekcie prowadzone zajęcia z etyki inżynierskiej muszą obejmować zagadnienia związane z etyką biznesu, etyką środowiskową, etyką badań naukowych i etyką społeczną, które to zagadnienia omawiane są na przykładach typowych praktycznych problemów pojawiających się w związku z wykonywaniem typowych inżynierskich obowiązków zawodowych. Niektóre nauki inżynierskie (np. informatyka stosowana, telekomunikacja, architektura) mają z kolei na tyle wyodrębnioną specyfikę, że nie sposób pojawiających się w nich problemów moralnych omawiać łącznie, co doprowadziło, z jednej strony, do wyodrębnienia się takich subdyscyplin jak etyka komputerowa, z drugiej natomiast zmusza w przypadku pewnych kierunków do poszerzenia tematyki zajęć z etyki inżynierskiej na przykład o zagadnienia związane z etyką mediów czy etyką prawniczą.

Taki stan rzeczy znajduje odbicie w literaturze przedmiotu. Po pierwsze, w zdecydowanej większości ma ona charakter dydaktyczny i koncentruje się przede wszystkim na edukacyjnych aspektach omawianych zagadnień. Po drugie, ma charakter praktyczny, wyraźnie dąży do eliminowania kwestii teoretycznych, starając się utrzymać rozważania ma poziomie czysto zdroworozsądkowym. Po trzecie ma charakter eklektyczny. Cechy te ujawniają się szczególnie w przypadku opracowań książkowych, choć można je też dostrzec w tekstach publikowanych w czasopismach. W najważniejszym z nich, „Science and Engineering Ethics”, zdecydowana większość tekstów w ogóle nie dotyczy etyki inżynierskiej, lecz etyki badań naukowych, wśród pozostałych natomiast dominują teksty omawiające programy nauczania etyki inżynierskiej.

W niniejszym przeglądzie wybranej literatury związanej z etyką inżynierską starałem się skoncentrować wyłącznie na tych zagadnieniach, które mogą być uznane za decydujące o odrębności tej dyscypliny – pomijam zatem treści, które odnoszą się co prawda do różnych aspektów wykonywania zawodu inżyniera, zasadniczo jednak przynależą do innych etyk szczegółowych lub zawodowych. Ze względu na wspomniany charakter dydaktyczny lub przeglądowy zdecydowanej większości tekstów poświęconych etyce inżynierskiej, w literaturze przedmiotu panuje olbrzymia redundancja. W niniejszym wyborze starałem się efekt ten zminimalizować przez wskazanie jedynie najbardziej reprezentatywnych lub po prostu przykładowych pozycji bibliograficznych odnoszących się do poszczególnych zagadnień (najczęściej publikowanych w ciągu ostatnich 10 lat w „Science and Engineering Ethics”), co jednak nadaje niniejszemu przeglądowi charakter bardzo subiektywny. Przegląd został podzielony na części według najważniejszych problemów etyki inżynierskiej. Odwołania do niektórych pozycji bibliograficznych pojawiają w kilku częściach (dotyczy to pozycji książkowych).

F. techniki, Etyka inżynierska – określenie, zakres i metody, Zawód inżyniera jako profesja, Ryzyko, bezpieczeństwo i odpowiedzialność, Inżynier jako pracownik wielkich firm technicznych, Kodeksy etyczne, Dydaktyka ,