Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

Głos trzeci

Adam Grobler

Zgadzam się całkowicie z Adamem Chmielewskim, z tą może różnicą, że dostrzegam również jasne strony kondycji filozofii polskiej, o których już pisałem. Należy do nich m.in. obfitość młodych talentów filozoficznych, niestety marnowanych przez obecny ustrój wyższej edukacji. Wielu wspaniałych kandydatów do pracy akademickiej nie wytrzymuje konkurencji nie tylko, jak pisze Jacek Jadacki, z emerytowanymi profesorami, lecz również z miernymi adiunktami, których nikt nie ruszy z ich stanowisk. Znam kilka osób publikujących na potęgę, pokątnie pracujących nad habilitacją w nadziei, że po uzyskaniu stopnia znajdą pracę na uczelni. Na razie utrzymują się z prac dorywczych, np. zajęć zleconych w wyższych i średnich szkołach prywatnych, z filozofii lub… religii. Na ten temat panuje między nami zgoda, pozwolę sobie zatem przejść do kwestii może mniej palących, za to bardziej kontrowersyjnych.

1. W sprawie „powodów losów tomu o Davidsonie”. Zakwalifikowanie tego przypadku jako tylko „brak sprzeciwu wobec tego, co Grobler trafnie nazwał «anglojęzycznym szowinizmem»” jest ze strony Jana Woleńskiego przejawem galanterii wobec dam. Brakiem sprzeciwu można nazwać moje bierne zachowanie przy okazji incydentu z Alicją. Zamiast ryknąć: „Szanowni dżentelmeni, co się tu dzieje” – zmilczałem. Natomiast tom o Davidsonie został podpisany imieniem i nazwiskiem redaktorki, która tym samym poparła „anglojęzyczny szowinizm” za cenę umieszczenia własnego nazwiska na okładce.

2. Nie ma sprzeczności między moim narzekaniem na niską popularność studiów filozoficznych a oceną Tadeusza Gadacza na temat ich umasowienia. Jest twardym faktem, że filozofia nie znajduje się na liście dziesięciu najpopularniejszych kierunków studiów branych pod uwagę w corocznym rankingu „Polityki”. Na znanych mi wydziałach (UJ, UZ, UO) liczba kandydatów ubiegających się o przyjęcie na filozofię corocznie jest wyraźnie niższa niż np. na socjologię czy politologię, o pedagogice i psychologii nawet nie wspominając. Prywatne uczelnie systematycznie powiększają swoją ofertę edukacyjną, ale ze względu na wysokie ryzyko finansowe filozofię jako kierunek proponują bardzo nieliczne (chyba tylko w Warszawie). O stereotypach wśród kandydatów już pisałem. Natomiast liczba studentów filozofii w Polsce od kilku lat rośnie głównie dzięki powoływaniu nowych kierunków na uczelniach państwowych (np. Zielona Góra, Rzeszów, Szczecin, Opole, Olsztyn, AP w Krakowie) oraz wzrostu liczebności studiującej młodzieży w ogóle. Niestety wielu z najbardziej utalentowanych, świeżo upieczonych studentów filozofii rekrutuje się spośród tych, którzy nie dostali się na kierunek swojego pierwszego wyboru. Na szczęście na ogół ulegają uwodzicielskiemu czarowi tej dyscypliny i pozostają. Nie zmienia to w niczym mojej diagnozy.

3. Podobnie, jak Jacek Jadacki, nie podzielam opinii Jana Woleńskiego, że KNF i organizatorzy Zjazdu przyczynili się swoimi działaniami do skłócenia środowiska. Przeciwnie, decyzja o rezygnacji z referatów plenarnych była podyktowana troską o załagodzenie napięć, które w okresie przedzjazdowym nieuchronnie i niezależnie od taktu organizatorów każdorazowo dają o sobie znać – bo przecież nie powstają akurat przy tej okazji. Że zjazdy ogólnopolskie odbywają się u nas zbyt rzadko, to fakt. Przyczyną tego jest wygodnictwo – trudno znaleźć ośrodek, który podjąłby się organizacji – oraz niska ocena w środowisku wagi bezpośrednich spotkań. Parę tygodni temu ze zdumieniem usłyszałem od jednego z kolegów, że ich instytut uznał, iż środki, które trzeba byłoby przeznaczyć na udział w Zjeździe lepiej wydać na publikację jakiejś książki.

4. W sprawie publikowania po angielsku zgadzam się z Janem Woleńskim, że „jeśli ktoś ma pomysł, ale nie chce go przedstawić po angielsku, to rzecz świadczy o nim”, ale już nie z tym, że nie świadczy nic o środowisku. Atmosfera środowiska jest potężnym źródłem motywacji. Doświadczyłem tego przede wszystkim w Zielonej Górze, gdzie presja koleżeńska (nie administracyjna) na współpracę i publikowanie była tak wielka, że niektórzy sami zwolnili się z pracy, choć nikt ich nie urzędowo tyrpał, ani nie miał takiego zamiaru. Inni zaś szybko dorównali do czołówki, a ja sam z najwyższym trudem dotrzymywałem kroku koleżankom i kolegom. Przedtem, z braku odpowiednio mocnych bodźców w Krakowie, jeździłem po nie na seminaria do Ryszarda Wójcickiego. Autarkia w różnym stopniu dotyka krajowe środowiska filozoficzne. Różny jest też stopień podatności jednostek na jej wpływy. Na pewno nie sprzyjają one kształtowaniu postaw, które obaj z Janem cenimy.

Na koniec pragnę się wypowiedzieć w sprawie bardzo ważnej, mianowicie jednoczenia lub dzielenia środowiska filozoficznego. Tadeusz Gadacz słusznie zwraca uwagę na to, że tylko solidarność środowiska może przyczynić się do wprowadzenia jego przedstawicieli do KBN czy innych władz. Solidarność środowiska jest niezbędna również do wywierania skutecznego nacisku na te władze, w których nie ma ono własnych przedstawicieli. Z drugiej strony Jacek Jadacki słusznie zwraca uwagę na fundamentalne różnice postaw w środowisku, różnice sprzyjające utrwalaniu się mechanizmów, na które wszyscy zgodnie tu narzekamy. Podziały jednak nie zlikwidują negatywnych skutków tych różnic, ani samych różnic. Wydaje mi się, że jedyną drogą jest jednoczenie środowiska wokół głośno i konsekwentnie deklarowanych wartości. To nie jest utopia: zwykłe ludzkie uczucie wstydu działa na korzyść szlachetnych projektów. Myślę, że narastający w środowisku akademickim sprzeciw wobec plagiatów i podobnych oszustw sprzyja upowszechnieniu standardów wyznawanych przez uczestników tej dyskusji. Ta dyskusja zaś dała okazję do ich wyartykułowania.

powrót