Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

Sposób przekazywania prawdy a „otwarcie na prawdę.”

Janina Suchorzewska

Dyskusja już od pierwszego dnia rozwinęła się w drugim jakoby, ale też ważnym wątku o sposobie przekazywania przez lekarza informacji choremu i wkroczyła tym samym jeszcze głębiej w relację lekarz – pacjent. W swojej pierwszej wypowiedzi potraktowałam tę sprawę niejako marginesowo traktując ją jako bardzo szerokie zagadnienie, które nie da się „zmieścić” w projektowanej tematyce dyskusji.

Wspomniałam poprzednio, że informacja (chodzi tu o informację zgodną z prawdą) powinna być przekazywana stopniowo. Ma to znaczenie z dwóch powodów: pierwszy powód jest wynikiem znanej powszechnie i przyjętej w życiu zasady stopniowania „złych wiadomości”, aby wpłynąć w ten sposób na osłabienie reakcji emocjonalnych. Drugi wynika z oczywistego faktu, że lekarz zdobywa wiedzę o chorobie swojego pacjenta też w jakimś przedziale czasowym, bo przecież najpierw podejrzewa, potem szuka dowodów potwierdzających i dopiero na tym tle ustala terapię prognozując jej skuteczność. Pierwszy element dotyczący ściśle osoby chorego pozwala lekarzowi w toczących się z nim rozmowach rozważyć i ocenić, kiedy chory będzie „otwarty” na przyjęcie trudnej prawdy, jaki zakres wiedzy chce uzyskać pacjent i jakim językiem ma mówić lekarz, aby być przez niego zrozumianym. Zdaję sobie sprawę, że takie założenia odbiegać mogą od rzeczywistości, ale przecież mówimy o tym, jak być powinno i jak ma się znaleźć lekarz i pacjent wobec różnych nie kwestionowanych przecież wartości. Bogdan de Barbaro w swojej wypowiedzi podkreślił bardzo mocno znaczenie dialogu. Ten dialog właśnie jest jednym z najważniejszych przesłanek powodujących, że najtrudniejsza prawda ujawniona choremu nie musi być powodem jego całkowitego załamania. Te rozmowy (bo to nie może być jedna rozmowa) to podstawowe działania „wychowania tanatycznego”, o którym w aspekcie jego wartości pisze Kazimierz Szewczyk. W tejże wypowiedzi Kazimierz Szewczyk mówi o szkodliwości iluzorycznej nadziei. Całkowicie się zgadzam z tym poglądem, ale ponieważ w swojej wypowiedzi wspomniałam o konieczności pozostawienia choremu zawsze nadziei, to pozwolę sobie uzupełnić tę moją uwagę. Nawet w najgorszym rokowaniu co do przeżycia medycyna może zaskakiwać nas zgoła nie przewidzianymi i niezrozumiałymi rozwiązaniami. To medycyna jak żadna inna dziedzina jest najlepszym nauczycielem pokory. Ile razy zdarza się tak, że wiemy „coś na pewno” i okazuje się, że nie mieliśmy racji. Taka alternatywa zawsze może towarzyszyć choremu i może być jego nadzieją pozwalającą mu, jeżeli nie walczyć z chorobą, to ją znosić. Inną alternatywą jest to, co może ofiarować choremu medycyna paliatywna – nadzieję, że nie będzie musiał znosić bólu, że nie będzie cierpiał, że będzie się mu towarzyszyć. To medycyna paliatywna może oddalić to, czego człowiek boi się najbardziej: nie samej śmierci, ale umierania.

W ostatniej wypowiedzi Włodzimierz Galewicz omawiając „otwarcie na prawdę” sugeruje, słusznie zresztą, konieczność bliższego określenia, co to oznacza, że chory otwarty jest na prawdę. Ponieważ i ja użyłam tego sformułowania, więc poczuwam się do wyjaśnienia, co rozumiem pod tym pojęciem. Otwarcie się chorego na prawdę to wypowiedziane przez niego życzenie jej uzyskania lub wyczuwalna taka potrzeba, a jednak nie wypowiedziana.

Pacjent daje do zrozumienia lekarzowi, że powinien wiedzieć więcej, że powinien zadawać pytania te najważniejsze, niekiedy decydujące, ale boi się usłyszeć niekorzystną dla niego informację. Takie sytuacje mają miejsce, kiedy chory sam domyśla się prawdy, prawie wie już o niej i dlatego lęka się pytać.

Nazywam to otwarciem, bo chory sam walczy ze sobą, czy ma powiedzieć „chcę znać prawdę”. To słowo „chcę” jest najtrudniejszym do wypowiedzenia. Myślę, że łączą się tu zarówno te elementy, które Włodzimierz Galewicz określa jako wolicjonalne (choć sam chory ma wątpliwości co do swojej woli) jak i emocjonalne. Te uwagi nie znaczą jednak, że chory ma być zapoznawany z prawdą tylko wtedy, gdy jest na nią „ otwarty”. W pierwszej swojej wypowiedzi mocno starałam się podkreślić, że prawda musi być ujawniana bezwzględnie, jeśli od jej ujawnienia zależy akceptacja przez chorego proponowanej terapii.

Zdaję sobie sprawę, że w swoich wypowiedziach koncentruję się na praktycznych uwagach dalekich może od dysputy filozoficznej, ale taki był chyba cel zaproszenia mnie do udziału w niej.

Janina Suchorzewska
Zakład Etyki, Bioetyki i Deontologii
Akademii Medycznej w Gdańsku

powrót