Marta Michowska

„Åšwiadoma zgoda” (informed consent) - jako prawo pacjenta, które wiąże siÄ™ z podzielonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… za skutki dziaÅ‚aÅ„ medycznych bÄ™dÄ…cych przedmiotem tej zgody, musi być zgodÄ… po poinformowaniu.

Pacjent ma też prawo do „nie bycia poinformowanym”, ale w takiej sytuacji jego Å›wiadomie udzielona zgoda nie jest w skutkach prawnych tożsama ze „Å›wiadomÄ… zgodÄ…”. RezygnujÄ…c z informacji, które sÄ… dla samostanowienia istotne, pacjent rezygnuje tym samym z partnerstwa w podejmowaniu decyzji. Ciężar podejmowania decyzji przekazuje w zaufaniu lekarzowi, przeksztaÅ‚cajÄ…c w tym momencie ich wzajemnÄ… relacjÄ™ z partnerskiej w paternalistycznÄ…, której cechÄ… jest jednak wyÅ‚Ä…czna odpowiedzialność lekarza za skutki podjÄ™tych dziaÅ‚aÅ„ medycznych. W razie niekorzystnych efektów leczenia ( lub jego zaniechania) pacjent zawsze bÄ™dzie mógÅ‚ odwoÅ‚ywać siÄ™ do tej odpowiedzialnoÅ›ci, sÅ‚usznie twierdzÄ…c, że nie zdawaÅ‚ sobie sprawy, z jakich to istotnych informacji zrezygnowaÅ‚. I dlatego wÅ‚aÅ›nie lekarz , który takÄ… wiedzÄ™ posiada, powinien w każdym przypadku rozważyć, czy „idzie na ten ukÅ‚ad” nie tylko ze wzglÄ™du na swoje bezpieczeÅ„stwo, lecz przede wszystkim z uwagi na dobro chorego. Czy to znaczy, że należy podporzÄ…dkować autonomiÄ™ - idei dobra pacjenta? Czasem trzeba. Należy tak zrobić ( poinformować chorego, czy tego chce, czy nie) tylko w sytuacji, kiedy zgoda pacjenta na zabieg jest konieczna wobec bezpoÅ›redniego zagrożenia życia, a niepoinformowany pacjent na leczenie siÄ™ nie zgadza.

W każdym innym przypadku, zgodnie z kartą praw pacjenta, kierujemy się wolą chorego i jeśli nie chce, nie powinien być informowany. Powinniśmy jednak starać się zrozumieć czego i dlaczego nie chce wiedzieć. Czasem przyczyną jest irracjonalny lęk, który minie po odpowiednio prowadzonej rozmowie.

Cała prawda? nie od razu

O ile jak pisaÅ‚ prof. Szczeklik „istotÄ… bycia lekarzem jest spotkanie dwóch ludzi”, o tyle treÅ›ciÄ… takiego spotkania jest wzajemna komunikacja. Przekazywanie, ale i odbieranie komunikatów. Rozmowa, w której pacjent „prowadzi lekarza” pokazujÄ…c, co i ile chce wiedzieć. Jest tak zwÅ‚aszcza w przypadkach chorób o zÅ‚ym rokowaniu. Pacjent zapyta o to, co chce dzisiaj wiedzieć i lekarz na zadane wprost pytanie musi powiedzieć prawdÄ™. Zawsze. Nie powinien natomiast od razu mówić wszystkiego, co wie, a o co pacjent wprost nie pyta. Na razie. Bo dojrzewanie do prawdy musi trwać. A jak podkreÅ›laÅ‚a J.Suchorzewska, efekty jej ujawnienia ewoluujÄ… w czasie najczęściej w kierunku postaw korzystnych dla dobra pacjenta. Niezależnie od tego, czy dobrem bÄ™dzie jego zdrowie, akceptacja choroby, czy spokój w obliczu Å›mierci.

Marta Michowska
Zakład Etyki, Gdańsk