Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

Kondycja filozofii a kondycja edukacji w ogóle

Adam Grobler

Jak dotąd wydaje się, że – pomijając różnice w szczegółach – mamy wszyscy podobne zapatrywania na większość problemów branży filozoficznej w Polsce. Są one w znacznej mierze pochodną problemów szerszych. Przypomina o tym pytanie Romany Kolarzowej o zadziwiająco niski poziom ocen z filozofii na innych kierunkach studiów. Do niego pragnę teraz nawiązać.

Zacznę od powitania koleżanki w klubie. Nie można bowiem przymykać oczu na to, że wielu innych nauczycieli akademickich filozofii stawia (nie tylko na usługówce) same piątki i, zamiast tego się wstydzić, szczyci się rzekomym „zachęcaniem do filozofii”, „docenianiem indywidualnych pomysłów i wysiłków” itp. Podobnymi dyrdymałami pokrywają zwykłe wygodnictwo: nie trzeba formułować wymagań programowych, projektować stosownych do nich sprawdzianów, zastanawiać się nad rzetelnością i trafnością ocen, zachowywać dyscypliny egzaminowania, kłopotać się poprawkami, narażać się na nieprzychylne uwagi leniwych studentów i rozdrażnienie dziekana egzaminami komisyjnymi i podaniami o wpis warunkowy. Ta sama postawa jest, niestety, jeszcze bardziej rozpowszechniona wśród nauczycieli akademickich innych przedmiotów. Oto źródło rozbieżności między ocenami od nielicznych członków klubu kilerów (taki tytuł przyznają corocznie studenci zielonogórscy) a pozostałymi ocenami.

Zjawisko to obserwowałem od dawna a w tym roku miałem okazję przyjrzeć mu się dokładniej. Prowadziłem długi, 75-godzinny wykład konwersatoryjny pt. „Myśl europejska” dla 20-osobowej grupy studentów IV roku filologii polskiej. Prace domowe (notatki z lektur), kilka kolokwiów i egzamin końcowy dały wyniki, które wedle reguł metodologii dydaktyki należy uznać za wysoce rzetelne i trafne. Były one bardzo zróżnicowane (także w obrębie ocen niedostatecznych), podczas gdy z innych przedmiotów moi studenci mieli niemal same piątki i bardzo nieliczne czwórki. Powodem tego z pewnością nie była odmienność treści nauczania, bowiem poziom wiedzy, rozumienia i sprawności argumentacyjnych był dość wyraźnie skorelowany z poziomem kompetencji językowych, tj. polonistycznych. Wynika stąd jasno, że inni nauczyciele studentów filologii polskiej niemal jednakowo cenią dobrą polszczyznę i polszczyznę koślawą. Nie tylko cenią, ale przypuszczalnie obu też jednakowo nauczają. Kiedy bowiem omawiałem prace domowe i kolokwia, studenci z widocznym zdumieniem słuchali moich uwag na temat amfibolii, pleonazmów oraz innych błędów frazeologicznych i stylistycznych, jak gdyby te rzeczy były dla nich, po trzech latach studiów, zupełnie nowe.

Tego doświadczenia nie sposób wyjaśnić prowincjonalnością uniwersytetu, na którym obecnie pracuję. Dobrze pamiętam polonistów ze studiów równoległych filozofii UJ, którzy – z zachowaniem proporcji, gdy idzie o rangę uczelni, ale jednak – ustępowali pod względem kompetencji językowych np. fizykom. Zresztą, nawet gdyby podobne zacofanie edukacyjne trapiło tylko studentów prowincjonalnych uniwersytetów, to i tak byłyby udziałem zdecydowanej większości najlepiej wykształconej, dziesiątej części polskiej młodzieży. Że poziom wykształcenia narodu dramatycznie spada, dowodzi poziom kompetencji dziennikarskiej elity. Kiedy w centralnej gazecie spotykam wielokrotne i uporczywe wzmianki o „raporcie Ziobro”, to z czekam, aż przeczytam „powstanie Kościuszko” (z grobu i da im bobu).

Obniżki standardów nie da się wytłumaczyć masowością studiów. Mam empiryczne dowody na to, że jak się ciśnie, to się wyciśnie (chyba że pęknie – jakieś koszty oczywiście są). Że staranna praca i konsekwentna postawa większości zespołu nauczycielskiego oraz roztropne ignorowanie szkodliwego zakazu udzielania wpisu warunkowego pierwszoroczniakom potrafi wielu studentów (filozofii) przybyłych z prowincjonalnych liceów, pochodzących z wiosek i rodzin, w których życie kulturalne sprowadza się do picia bełta, przez rok wyprowadzić ze stanu funkcjonalnego analfabetyzmu, a przez następny doprowadzić do poziomu zupełnie przyzwoitego. Sama wieść o tym, że się ciśnie, skutkuje po trzech latach, na tym samym (pozafilozoficznym) kierunku studiów, trzykrotnym zmniejszeniem liczby ocen niedostatecznych z filozofii i odpowiednim zwiększeniem liczby dobrych i bardzo dobrych. Niektórzy pociśnięci się skarżą, ale spora część zeznaje po roku czy dwóch, a więc po ustaniu zależności od nauczyciela, że dzięki filozofii lepiej rozumieją własną dyscyplinę.

Twierdzę więc, że problemy naszej branży należy rozważać w szerszym kontekście. W nim też należy poszukiwać rozwiązań. Może np. środowisko filozoficzne zdoła wypracować ofertę publiczną podjęcia działań na rzecz podniesienia z upadku całej edukacji, zaczynając od kształcenia wyższego. Że to jest zadanie dla filozofów, wynika z kulturotwórczej roli filozofii. Może się ono powieść jedynie wtedy, gdy klub kilerów okaże się wystarczająco wpływowy. Inaczej my, kilerzy, droga Romano, skazani będziemy na samotną partyzantkę na peryferiach, której zdobycze są wprawdzie nie do pogardzenia, ale będą okupione wszystkimi niedogodnościami walki podjazdowej.

Adam Grobler

powrót