Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

Do referatu Anny Lewickiej-Strzałeckiej

Marek Pyka

Moje pytanie odnosi się do pewnego szczegółowego, lecz interesującego problemu dotyczącego treści etycznego kształcenia menedżerów. W zgodnej opinii socjologów, potwierdzanej zresztą najzwyklejszą obserwacją, żyjemy w cywilizacji zdominowanej przez ekonomię i jej prawa. Niezależnie od tego, czy nam to się podoba, czy nie, nasza prywatna sfera niezależności od ekonomii kurczy się coraz bardziej. Jest oczywiste, że na kształt życia społeczeństw i jednostek mają wielki wpływ ludzie posiadający władzę gospodarczą, czyli właśnie menedżerowie. Stąd też: „coraz mocniej akcentowany jest postulat kształcenia menedżerów potrafiących sprostać współczesnym wyzwaniom, zarówno w sensie podjęcia społecznej odpowiedzialności, jak i umiejętności przeciwstawienia się pokusie działań niemoralnych” (s. 1).

W odniesieniu do etyki zarządzania, tak jak w odniesieniu do każdej innej etyki zawodowej, można wyróżnić trzy sfery zagadnień: (1) właściwego poznania moralnego, (2) właściwej metody przekazywania tej wiedzy oraz (3) właściwych praktyk w danej dziedzinie zawodowej. (Najważniejsze i najtrudniejsze są oczywiście zagadnienia sfery (3), okazuje się tu bowiem, że właściwa wiedza może być warunkiem koniecznym, lecz nie wystarczającym do właściwych praktyk, ). Interesujące i wnikliwe analizy referatu dotykają zagadnień wszystkich trzech sfer, lecz ich oś, zgodnie z tytułem referatu, wyznaczona jest przez zagadnienia sfery (2). Występuje tu zjawisko znane z innych dziedzin etyki stosowanej: z jednej strony trudno zaprzeczyć znaczeniu właściwych praktyk w danej dziedzinie, z drugiej natomiast – znalezienie właściwej formy kształcenia etycznego studentów i menedżerów okazuje się trudne, a samo to kształcenie nie jest tak doceniane, jak na to zasługuje. Kształtowanie etycznego profilu liderów biznesu odbywa się na dwóch poziomach: na poziomie akademickim i na poziomie szkolenia zawodowego w wielkich firmach (w ramach programów etycznych organizowanych przez te firmy). Zawarte w referacie analizy prowadzą do wniosku o szczególnej roli etycznego kształcenia przyszłych menedżerów na poziomie akademickim oraz do określonych wniosków co do jego celów. Celem tego kształcenia powinna być umiejętność dostrzegania etycznego wymiaru działań gospodarczych, umiejętność dostrzegania i identyfikowania problemów oraz rozwój umiejętności „moralnego rozumowania” u studentów. Dla osiągnięcia właściwych praktyk (3) konieczne są dwa warunki: właściwy system prawny oraz etyczni menedżerowie.

Mogę wreszcie przejść do sygnalizowanego na wstępie problemu; dotyczy on treści szkoleń etycznych menedżerów, czyli zagadnień sfery (1). W konkluzji referatu zwraca Pani Profesor uwagę, że sytuacje, w których współczesny menedżer podejmuje decyzje nie są proste, lecz mają najczęściej charakter dylematów, "w których wyboru dokonuje się między dobrem jednej grupy a dobrem innej, między korzyścią teraźniejszą a przyszłą, między ochroną środowiska a zapewnieniem miejsc pracy itd." (s. 8).

Takie dylematy faktycznie mogą mieć miejsce. Nasuwa się jednak pytanie, czy ta lista nie powinna być uzupełniona o jeden podstawowy dylemat, o dylemat dotyczący wyważania pomiędzy potęgą i wymogami praw ekonomii, praw rynku, a innymi wymogami: zapewnienia miejsc pracy, dobra publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska naturalnego, eksploatacji zasobów, zrównoważonego rozwoju, by na tych tylko poprzestać. Najważniejszy jest ten pierwszy, dylemat pomiędzy potęgą praw rynku a społecznymi konsekwencjami gospodarki, miejscami pracy, życiem mniejszych i większych społeczności i wreszcie rozwojem całego społeczeństwa. Czy idea „odpowiedzialnego menedżera”, o której jest mowa na pierwszej stronie referatu, nie zawiera w swej treści właśnie tej trudnej umiejętności wyważania pomiędzy wyżej wymienionymi czynnikami. Umiejętność ta jest niezwykle trudna, bowiem wcześniej czy później musi prowadzić do jakiegoś samoograniczenia się menedżera i dominacji praw ekonomii, a to, zważywszy na dynamikę, rozmach i konkurencyjność obecną w działaniach gospodarczych należy z pewnością do rzeczy najbardziej trudnych. Większość analiz referatu dotyczy wciąż najpotężniejszej, choć nękanej kryzysem, gospodarki amerykańskiej albo najwyżej rozwiniętych gospodarek zachodnich. Te same pytania można by odnieść także do innych krajów tzw. rynków wschodzących, w szczególności do naszej, polskiej rzeczywistości i jej problemów. W opisie sytuacji naszych dzisiejszych działań, pojawiłyby się również, pewne nowe i ważne elementy i wiążące się z nimi pytania. Rozwinięcie tych spraw trzeba już jednak odłożyć na inną okazję.

powrót