Jacek Jaśtal

Na fali wyraźnego w ostatnich dwóch dekadach renesansu pojęcia cnoty w etyce, pojęcie to coraz częściej pojawia się także w różnorakich konfiguracjach w pracach z zakresu etyki środowiskowej.

W pierwszej części swojego wystąpienia przypominam elementarne rozróżnienia dotyczące podejścia do etyki środowiskowej (odwołując się do opozycji antropocentryzm-antyantropocentryzm) oraz trzy sposoby rozumienia pojęcia cnoty w etyce: cnoty jako nawyku działania zgodnie z normami, cnoty jako budzącej uznanie cechy charakteru oraz cnoty jako trwałego stanu charakteru związanego z samorozwojem i spełnieniem podmiotu.

W części drugiej staram się pokazać, że większość autorów zajmujących się etyką środowiskową używa pojęcia cnoty bardzo swobodnie, bazując na powierzchownych podobieństwach pomiędzy etyką cnót a etyką środowiskową, do rzadkości natomiast należą analizy zagadnień ekologicznych, których autorzy mają świadomość specyfiki i ograniczeń etyki cnót.

W części trzeciej zmierzam do wykazania, że etyka cnót wyrasta ze specyficznie rozumianego programu naturalistycznego i dlatego też, pomimo eksponowania pojęcia natury, nie może wyjść poza horyzont antropocentryzmu. Nie można bowiem odwoływać się w etyce cnót do natury rozumianej jako świat przyrody, ponieważ tego rodzaju etyka zakłada ostre granice wspólnotowego horyzontu poznawczego, poza którym pojęcie cnoty traci sens.

W części czwartej zastanawiam siÄ™, jakie istniejÄ… realne możliwoÅ›ci rozbudowania etyki cnót tak, by mogÅ‚a ona jednak objąć problematykÄ™ Å›rodowiskowÄ…. Pierwsza możliwość wiąże siÄ™ z pogÅ‚Ä™bieniem rozumienia potrzeb ludzkich, druga – z poszerzeniem pojÄ™cia wspólnoty. Ostatecznie skÅ‚aniam siÄ™ jednak do wniosku, że klasyczna etyk cnót nie jest w stanie wyjść poza paternalistyczne i antropocentryczne ujÄ™cie problematyki moralnej zwiÄ…zanej ze Å›rodowiskiem, czego jednak nie uznajÄ™ za zasadniczÄ… wadÄ™, lecz raczej za przejaw zdroworozsÄ…dkowego samoograniczania siÄ™ w okreÅ›laniu celów ogólnej teorii etycznej.