Zbigniew Hull

Ekofilozofia - zamiennie używa siÄ™ także nazw: filozofia ekologii, filozofia ekologiczna, ekologia humanistyczna, enwironmentalizm, ekologizm niekiedy praktyczna filozofia przyrody i in. - jest obecnie ujmowana i uprawiana w Polsce na dwa sposoby. Dla jednych - i takie podejÅ›cie dominuje, wÅ›ród uczestników różnych ruchów i stowarzyszeÅ„ ekologicznych oraz w Å›rodkach masowego przekazu - ekofilozofiÄ™ stanowiÄ… luźne, ogólne rozważania dotyczÄ…ce spraw egzystencjalnie i moralnie ważnych a bÄ™dÄ…cych rezultatem kÅ‚opotów czÅ‚owieka (spoÅ‚eczeÅ„stwa, zglobalizowanej ludzkoÅ›ci) ze Å›rodowiskiem przyrodniczym. Tak uprawiana wiąże siÄ™ zwykle z postulatami i programami ochrony Å›rodowiska stajÄ…c siÄ™ teoretycznÄ… podstawa dla ideologii różnych pozarzÄ…dowych organizacji ochrony Å›rodowiska i partii „zielonych” (i wtedy utożsamia siÄ™ jÄ… z ekologizmem jako okreÅ›lonÄ… - choć różnie aksjologicznie ukierunkowanÄ… i zniuansowanÄ… - „zielonÄ…”, ochroniarskÄ… ideologiÄ…). Inni, mówiÄ…c o ekofilozofii, majÄ… na myÅ›li poddane okreÅ›lonym, przyjÄ™tym w Å›rodowiskach akademickich rygorom, podejmowanie i poszukiwanie rozwiÄ…zaÅ„ problemów filozoficznych dotyczÄ…cych relacji i interakcji zachodzÄ…cych miÄ™dzy czÅ‚owiekiem a przyrodÄ…. Tak rozumiana staje siÄ™ filozofiÄ… w sensie zinstytucjonalizowanym, akademickim.

Filozofia akademicka - jak wiadomo - też uprawiana jest różnie, zawsze jednak poddawana jest określonym przez środowisko rygorom, jest jakoś intersubiektywnie artykułowana, teoretycznie ujęta i metodologicznie uporządkowana. Krótko to ujmując można powiedzieć, iż jest dyskursywnie uporządkowanym, zobiektywizowanym rezultatem ludzkiego dążenia do istotowego, maksymalnie ogólnego i całościowego zrozumienia świata, człowieka i egzystencjalnie ważnych jego relacji i interakcji z tymże światem. Zrozumienia, które (i to stanowi o swoistości, odrębności filozofii) jednocześnie jest określaniem (nazywaniem, ujmowaniem i nadawaniem znaczeń, lokowaniem w kontekstach), objaśnianiem (wskazywaniem uniwersalnych, koniecznych praw i zasad stanowiących rację istnienia i determinujących istotę przedmiotu refleksji) i wartościującym przeżywaniem świata i własnego w nim istnienia (egzystencjalnie ważnym doświadczeniem rzeczywistości, ekspresją świadomości bycia i współuczestnictwa w byciu, doświadczeniem orientującym i organizującym poznawczą i praktyczną aktywność człowieka).

PowstajÄ…c, ekofilozofia byÅ‚a - i dla wielu nadal jest - emocjonalnie nasyconym oraz treÅ›ciowo i aksjologicznie jednoznacznie okreÅ›lonym filozofowaniem dotyczÄ…cym ochrony Å›rodowiska, przyrody i naturalnych powiÄ…zaÅ„ czÅ‚owieka z przyrodÄ…: już sama nazwa wyraźnie okreÅ›laÅ‚a kierunek, treÅ›ci i sposób filozoficznego zaangażowania i byÅ‚a utożsamiana z jednym, radykalnie „zielonym” sposobem pojmowania Å›wiata i miejsca czÅ‚owieka w nim. Z biegiem lat zaczęły ujawniać siÄ™ różnice podejść, odmienność stanowisk i zniuanosowanie wartoÅ›ciowaÅ„, analizowana problematyka ulega pogÅ‚Ä™bieniu i poszerzeniu, stopniowo kwestie te zaczęły być wÅ‚Ä…czane w obieg filozofii zawodowej.

Na VI Polskim Zjeździe Filozoficznym w Toruniu (w 1995 r.) utworzona została sekcja ekofilozofii i bioetyki. W trakcie obrad tej sekcji zaproponowano, by terminy ekofilozofia i filozofia ekologii traktować jako synonimy oznaczające kształtujące się nowe pole problemowe filozoficznych dociekań. Wskazywano, iż na gruncie tak ujmowanej - zakresowo - ekofilozofii możliwe są, i faktycznie mają miejsce, różne poglądy i stanowiska dotyczące rozumienia i wartościowania współzależności między człowiekiem (społeczeństwem) i przyrodą; poglądy będące wyrazem przyjętych założeń ontologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych a także, indywidualnych doświadczeń i preferencji. Przyjmując ten punkt widzenia należy uznać, ż w obrębie tak rozumianej ekofilozofii możliwe są zarówno koncepcje jednoznacznie proekologiczne (w pozytywnie wartościującym rozumieniu słowa ekologiczny - jako zgodny z naturą, przyjazny przyrodzie itp.) jak i anty - czy aekologiczne (technokratyczne, skrajnie antropocentryczne).

W ciągu dziesięciu lat, które upłynęły od VI Zjazdu Filozoficznego pojawiły się kolejne, nowe ujęcia ekofilozofii, wzbogacony został zarówno zakres stawianych w niej pytań jak i sformułowano szereg nowych propozycji. Pozostał jednak bałagan terminologiczny - nadal brak jest zgody, co do nazwy tej sfery filozofowania i funkcjonuje tu wiele różnych określeń - i można odnieść wrażenie, iż status tej sfery filozofowania poddawany jest jeszcze w wątpliwość przez niektórych przedstawicieli filozofii akademickiej.

I dlatego, myślę, potrzebna jest dyskusja o charakterze metafilozoficznym dotycząca ekofilozofii