Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

Jeszcze kilka uwag

Barbara Chyrowicz

Uznanie, że ostatecznym fundamentem obiektywnego dobra i zła może być tylko osobowy Bóg (i to - jak pisze Stanisław Judycki - niezależnie od przyjęcia Jego (Boga) istnienia), nie oznacza wcale uprawiania teologii zamiast filozofii. Tego nie twierdzę. Filozofia Boga wskazuje przecież na ostateczną rację istnienia świata jaką - zgodnie z teizmem - jest Osobowy Bóg, nie stając się przez to dogmatyką. Przesuniemy się z płaszczyzny dyskursu etycznego na płaszczyznę teologicznomoralną dopiero wtedy, kiedy na pytanie o racje postępowania moralnego odpowiemy: powinieneś postępować w określony sposób, ponieważ taki właśnie sposób postępowania nakazuje (zakazuje) ci Bóg. Przekazał ci to w swoim Objawieniu, ono jest dla ciebie podstawowym źródłem wiedzy o dobru i złu. Powtarzam: chodzi mi o rację, dla której uznaję, że określone działanie jest powinne. W etyce - tak, jak ją rozumiem - powinność moralna nie opiera się na posłuszeństwie Bożym przykazaniom, ale na odkrywaniu dobra i zła moralnego niezależnie od Objawienia. Czy etyka potrafi ostatecznie, w sposób nie pozostawiający żadnych wątpliwości i charakteryzujący się powszechną oczywistością uzasadnić wartość osoby ludzkiej? Sądzę, że nie, powtarzam to od lat. To nie znaczy jednak, że pojęcie godności osoby ludzkiej jest dziwaczne. Powiem tak: nie oczekuję od teorii etycznej więcej niż „potrafi unieść”. Przy całej ułomności poznawczych możliwości człowieka - niezależnie od tego, czy będziemy reprezentować tomizm, personalizm, kantyzm, współczesną etykę cnoty czy dalece „uszlachetnione” w stosunku do klasycznego utlitaryzmu współczesne teorie konsekwencjalne - jesteśmy w stanie wskazać na to, że pewne działania, np. przywoływany w dyskusji bodaj najczęściej zakaz zabijania, człowiekowi się „nie godzą”. Innymi słowy: pozwólmy etyce być etyką! Etyka odpowiada na problemy natury moralnej tak dalece, jak pozwalają jej na to naturalne narzędzia poznawcze. Myślę też, że obiektywizmu w etyce można bronić nie odwołując się do teizmu, obiektywizmu w obrębie dostępnego nam universum. Wiem, że pozostawienie tej tezy bez komentarza absolutnie - w innym jednakże sensie absolutności niż ten, który odnosimy do norm moralnych - nie zadowoli Stanisława Judyckiego, ale nie mam w tej chwili szansy na obszerne rozwijanie tego wątku.

W swoim ostatnim głosie Jacek Wojtysiak stwierdza, że zadaniem (skromnym) jakie sobie postawił jest pokazanie, że dla etyka, który uznaje absolutność norm otwiera się perspektywa teistyczna. Z tym się zgodzę, podkreślając słowo „otwiera”.

Argument „równi pochyłej”, który przywołuje w swoim głosie (za I. Lazari-Pawłowską) Włodzimierz Galewicz, jest z całą pewnością argumentem konsekwencjalnym, tzn., że ktoś kto uznaje bezwzględny zakaz zabójstwa nie ma potrzeby przywoływania tego argumentu. W etyce konsekwencjalnej można - jak sądzę - wskazać przynajmniej na jedną bezwzględnie obowiązującą normę, a mianowicie normę optymalizacji skutków działania. Czy konsekwencjalista może dojść do wniosku, że dana norma winna być przestrzegana w sposób bezwzględny? Owszem, podstawą uznania jej bezwzględności będzie wówczas przewidywany bilans skutków - zawsze jednoznacznie przemawiający za jej utrzymaniem. Tak ufundowanych norm szukalibyśmy w utylitaryzmie reguł. Pytanie tylko, czy można utrzymać bezwarunkowy charakter tego rodzaju norm (czyli nigdy i wobec żadnych okoliczności nie można ich przekroczyć) wziąwszy pod uwagę sposób, w jaki zostały skonstruowane?

Barbara Chyrowicz

powrót