Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

Ostatki – bez podsumowania

Jan Woleński

Zawsze wydawało mi się, że dyskusję podsumowuje zagajający, ale najwyraźniej bywa inaczej. Na Forum zresztą po raz drugi, bo, gdy ja zagajałem, także znalazł się ktoś, kto mnie wyręczył. Mniejsza jednak o to. W niniejszych ostatkach z mojego punktu widzenia, zajmę się jedynie pewnymi wątkami dwóch ostatnich wypowiedzi Wojtysiaka, pomijam np. sprawę ilości bytów koniecznych (jest to dla mnie problem marginalny), kwestie moralności (to ważne, ale pewnie na inną okazję) i pewnie kilka innych rzeczy.

Popełniłem zapewne błąd nie przytaczając raz jeszcze swoich poglądów w sprawie natury filozofii. Otóż, uważam, ze w filozofii nie ma kwestii, które rozstrzyga się na tak lub nie. Stąd nie mam inklinacji do budowy systemów filozoficznych i zadowalam się rozwiązaniami czy też raczej propozycjami lokalnymi. Mam oczywiście swoje przeświadczenia dotyczące wielu spraw. Pewne umiem jakoś uzasadnić, inne nie. W sprawie istnienia Boga jestem agnostykiem wyznającym tezę „wierzę, że Bóg nie istnieje” i poświęciłem całą książkę wyjaśnieniu, co przez to rozumiem. Stąd mogę ograniczyć się tylko do zbijania argumentów innych. Wojtysiak dobrze zna mój pogląd w tej materii, polemizował przecież ze mną w Tygodniku Powszechnym, ale ignoruje mój sposób filozofowania przepytując mnie w różnych sprawach, przy czym w niektórych wypadkach wbrew moim wyraźnym oświadczeniom. Stąd wezwanie „Rad bym był, gdyby mój Adwersarz postępował podobnie jak ja, wyraźnie określając, co zakłada jego stanowisko”, zamiast ograniczania się do „zbijania twierdzeń przeciwnika”. Jestem w znacznie gorszej sytuacji niż Wojtysiak, który ma bardzo niewiele wątpliwości w sprawach swoich założeń, bo mam niemal same wątpliwości. Ja go nie namawiam do zmiany stylu filozofowania, a tylko staram się wykazać luki w jego argumentach. Nie widzę powodu, by deklarując brak posiadania doskonałej ontologii, nie zbijać, lekko lub nie, ale to sprawa oceny, cudzą. Może na przyszłość, wobec mnie lub innych, Wojtysiak wykaże trochę zrozumienia dla technologii filozofowania u innych, co nie znaczy, że nie ma krytykować ich tez. Ale do rzeczy:

1. „Ponoć powszechna zasada racji nie jest dobrze uzasadniona, ale czy Woleński potrafi uzasadnić twierdzenie przeciwne?” Ale jakie, czy to, że (a) „ponoć zasada racji jest dobrze uzasadniona” czy zdanie (b) „niektóre byty nie mają racji” czy zdanie (c) „żaden byt nie ma racji”. Pierwszy wypadek zapewne jest wynikiem niezbyt jasnego sformułowania. Zaś w sprawie (c) i (b) wyjaśniam, że język zasady racji dostatecznej nie jest moim, nie widzę więc powodu wyrażania swojego zdania na ten temat. Wbrew Wojtysiakowi sądzę, że zasada racji nie jest stosowana w nauce. Owszem naukowcy szukają przyczyn, praw i wyjaśnień, ale nie znalazłem w żadnym podręczniku fizyki przesłanki w jakimkolwiek rozumowaniu „wszystkie (lub niektóre) byty przygodne mają rację dla ....”. Filozofom w rodzaju Wojtysiaka tylko wydaje się, że filozoficznie zasada racji uogólnia to, co czyni się w nauce, ale jeśli to czyni, to właśnie mętnie i metaforycznie. Naukowcy rozważają problemy mniej lub bardziej uniwersalne, ale bez ambicji rozprawiania o wszystkim. Z tych powodów nie podejmuję polemiki w sprawie testu rozstrzygającego i niespójności moich poglądów na Kosmos, infinityzm i nicość, bo Wojtysiak posługuje się zasadą racji, którą wyraźnie zakwestionowałem w związku z nicością. Dobrze byłoby, gdyby Wojtysiak odróżnił niespójność moich tez w jego schemacie od niespójności w moim języku.

2. „Podobno nie wykluczono ciągu w nieskończoność, ale czy Woleński ma jakiś pozytywny argument za tym, że ów ciąg istnieje?” W sporze o istnienie Boga całkowicie wystarczy wykazanie możliwości przy brakach wszelkich znanych dowodów, że Bóg istnieje. Wojtysiak może oczywiście utrzymywać, że to udowodnił, ale nie jeden Woleński ma w tej sprawie wątpliwości. Mają je i teiści. Nawiasem mówiąc, podejrzewanie, że chcę skłócić teistów jest nawet zabawne, gdy notorycznie kłócą się, nawet w ramach jednego wyznania. To jest fakt, a moje ewentualne rozszczepienie jest jeno poszukiwaniem racji dostatecznej przez Wojtysiaka dla obrony swoich pogladów. Wracając zaś do łańcucha, pragnę zauważyć, że sam Wojtysiak w odpowiedzi Maziarzowi wyraził wątpliwości w sprawie swojego finityzmu, ale to mu nie przeszkadza utrzymywać, iż wykluczył łańcuchy nieskończone.

3. Bronię tezy, że absolutna konieczność ma charakter logiczny (przy dość rygorystycznym pojmowaniu logiki), tj. lingwistyczny a inne są względne. Tedy odrzucam absolutne byty konieczne i ani mi w głowie kiwać palcem w sprawie nieosobowego bytu w sensie naturalistycznym lub nomologicznym. Było to zresztą tylko wtrącenie na uwagę Wojtysiaka, przyznaję, że niepotrzebne.

4. „Marny argument”. Dopowiadam. Bóg działa w sposób niekonieczny, a więc zgodnie z jednym z aksjomatów, przygodnie. Zapewne znajdzie się rozwiązanie, ale na razie sprawa wygląda niewesoło.

5. I na koniec prawdziwa perełka. Usilnie dopraszałem się o wyjaśnienie, skąd płodność hipotezy teizmu dla nauki. No i dowiedziałem się. Cytuję: „Aby tak stało się (tj. by hipoteza teistyczna funkcjonowała w nauce – JW), musielibyśmy operować bardzo bogatym pojęciem Boga. Tego jednak nie posiadamy i musimy zadowolić się banalną odpowiedzią – pewnie Bóg tak chciał, a być może tkwi w tym kolejny przejaw racjonalności, którą mają odkryć fizycy.” To rzeczywiście wyjaśnia wszystko. Jak trzeba, to pojęcie Boga jest bogate (np. w sprawach moralności), jak trzeba, to jest ubogie. I tak działa zasada racji dostatecznej wobec przygodnych umysłów ludzkich. Jest bowiem dobra na wszystko.

Jan Woleński

powrót