Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

· według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać chorobom, a chorym nieść pomoc bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne, mając na celu wyłącznie ich dobro i okazując im należny szacunek;

· nie nadużywać ich zaufania i dochować tajemnicy lekarskiej nawet po śmierci chorego;

· strzec godności stanu lekarskiego i niczym jej nie splamić, a do kolegów lekarzy odnosić się z należną im życzliwością, nie podważając zaufania do nich, jednak postępując bezstronnie i mając na względzie dobro chorych;

· stale poszerzać swą wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata lekarskiego wszystko to, co uda mi się wynaleźć i udoskonalić.

2. Zobowiązują one lekarza do przestrzegania praw człowieka i dbania o godność zawodu lekarskiego.

3. Naruszeniem godności zawodu jest każde postępowanie lekarza, które podważa zaufanie do zawodu.

Art. 2.2. Najwyższym nakazem etycznym lekarza jest dobro chorego - salus aegroti suprema lex esto. Mechanizmy rynkowe, naciski społeczne i wymagania administracyjne nie zwalniają lekarza z przestrzegania tej zasady.

Kodeks Etyki Lekarskiej uprzywilejowuje dobro chorego względem dobra ośrodka medycznego, ale również względem dobra lekarza leczącego. W przypadkach kalkulacji uwzględniających czynniki ekonomiczne ma to znaczenie niebagatelne. Sytuacja ograniczania limitu przyjęć pacjentów z powodów finansowych (a nie strukturalnych, czyli rzeczywistych możliwości świadczenia usług medycznych) może stanowić przykład kolizji dobra pacjenta z dobrem osób świadczących usługi medyczne: pomimo wykonanej procedury lekarz nie otrzyma dodatkowego wynagrodzenia, ośrodek medyczny wykona daną usługę nie otrzymując zwrotu poniesionych kosztów. Oczywiście należy odróżnić sytuację zaprzestania od zaniechania (niepodejmowania) procesu leczniczego lub diagnostycznego w wyniku występowania wspomnianej kolizji.

Kalkulacja i dystans, ISF Diametros

www.diametros.iphils.uj.edu.pl

Dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swoim sumieniem i współczesną wiedzą medyczną.

Art.4. Dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swoim sumieniem i współczesną wiedzą medyczną.

Z naciskiem podkreślam spójnik "i" w cytowanym wyżej tekście. Tak więc działania sprzeczne ze współczesną wiedzą medyczną nie mogą być usprawiedliwiane klauzulą sumienia; ale również działania pozornie zgodne z wiedzą medyczną, ale sprzeczne z zasadami etyki normatywnej są etycznie nieakceptowalne.

Debata - Klauzula sumienia a diagnostyka prenatalna,

„Gazeta Lekarska”2005-11 za Tygodnikiem "Polityka" numer 35(2519) z 3 września 2005 r

www.gazetalekarska.pl

W szczególnie uzasadnionych wypadkach lekarz może nie podjąć się lub odstąpić od leczenia chorego, z wyjątkiem przypadków nie cierpiących zwłoki. Nie podejmując albo odstępując od leczenia lekarz winien wskazać choremu inną możliwość uzyskania pomocy lekarskiej.

Art. 7 W szczególnie uzasadnionych wypadkach lekarz może nie podjąć się lub odstąpić od leczenia chorego, z wyjątkiem przypadków nie cierpiących zwłoki. Nie podejmując albo odstępując od leczenia lekarz winien wskazać choremu inną możliwość uzyskania pomocy lekarskiej.

Sejm w ustawie o zawodzie lekarza odrzucił ustalenia art. 7 Kodeksu Etyki Lekarskiej. Posłowie w debacie sejmowej przyjęli, że nawet w sytuacjach niebezpiecznych, kiedy byłoby to związane z utratą życia lub poważnym uszczerbkiem na zdrowiu, lekarz nie może być zwolniony od udzielania pomocy człowiekowi. Inne tłumaczenie tego artykułu mogłoby być używane jako usprawiedliwienie nieudzielania pomocy chorym np. na choroby zakaźne, podczas epidemii, na AIDS.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Sytuacji wpasowujących się w tę „kalkulację” deontologiczną może być bardzo wiele i o bardzo odmiennej charakterystyce szczegółowej. Najczęstszą sytuacją opisywaną w przekazach mass-medialnych jest przypadek odmowy przyjęcia pacjenta do szpitala z powodu przekroczenia limitu przyjęć zaprojektowanego przez instytucję wypłacającą szpitalowi środki finansowe za wykonane usługi medyczne. Odnosząc taką sytuację do powinności deontologicznej przedstawionej w artykule 7 Kodeksu Etyki Lekarskiej należy w kwalifikowaniu etycznym danej decyzji lekarskiej wziąć pod uwagę to, czy pacjent względem, którego odmówiono wykonania usługi medycznej był „przypadkiem niecierpiącym zwłoki”. Jeżeli nie wymagał niezwłocznej pomocy to, czy za odmową leczenia podążała informacja, a nawet wsparcie, w adekwatnej do danej sytuacji formie, celem uzyskania dla niego potrzebnej terapii w innym ośrodku. Przede wszystkim należy rozważyć, czy problem tzw. „limitów przyjęć” spełnia kryteria „szczególnie uzasadnionego wypadku”. Problem ten, wbrew pozorom, nie jest łatwy do jednoznacznego rozstrzygnięcia, ujawnia jednak istnienie odrębnych kalkulacji aniżeli zasygnalizowana na początku typowa „kalkulacja lekarska” mająca za przedmiot na przykład prawdopodobieństwo powodzenia terapii.

Kalkulacja i dystans, ISF Diametros

www.diametros.iphils.uj.edu.pl

Lekarz powinien przeprowadzać wszelkie postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze z należytą starannością, poświęcając im niezbędny czas.

Lekarz może podejmować leczenie jedynie po uprzednim zbadaniu pacjenta. Wyjątki stanowią sytuacje, gdy porada lekarska może być udzielona wyłącznie na odległość.

Art.9. Lekarz może podejmować leczenie jedynie po uprzednim zbadaniu pacjenta. Wyjątki stanowią sytuacje, gdy porada lekarska może być udzielona wyłącznie na odległość.

W Europie nastawienie do telemedycyny jest konserwatywne. W większości krajów europejskich nie ma żadnych uregulowań prawnych dotyczących telemedycyny. Wówczas najczęściej stosowane są przepisy wykluczające możliwość leczenia i diagnozowania na odległość bez „fizycznego” kontaktu z pacjentem. Takie zasady obowiązują we Francji jak również w Polsce. (...) Istnieje jednakże możliwość konsultacji przypadków między lekarzami – i taka forma uprawiania medycyny – jako sieciowe konsylium, w którym ostateczną odpowiedzialność przyjmuje na siebie lekarz bezpośrednio opiekujący się pacjentem jest możliwe. Standardy tego typu działań próbuje ustalić poprzez przedstawiony w 1997 roku na II Konferencji Internetu Medycznego w Krakowie projekt o nazwie „Inicjatywa Dorota” (Inicjatywa „Dorota” – on line [cited 22.09.2000] – http://www.uni.torun.pl/~pekasz/dorota.html). Prawne następstwa jakie mogą powstawać w przypadku odpowiedzialności lekarza za błędny wynik konsultacji będą w przyszłości największym problemem prawnym telemedycyny.

Inernet medyczny i telemedycyna – wpływ nowych środków komunikacji na współczesne oblicze medycyny

www.am.torun.pl/~pekasz/telemedycyna.pdf

1. Lekarz nie powinien wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe przy wykonywaniu czynności diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i orzeczniczych.

2. Jeżeli zakres tych czynności przewyższa umiejętności lekarza, wówczas winien się zwrócić do bardziej kompetentnego kolegi. Nie dotyczy to nagłych wypadków i ciężkich zachorowań, gdy zwłoka może zagrażać zdrowiu lub życiu chorego.

Lekarz winien zabiegać o wykonywanie swego zawodu w warunkach, które zapewniają odpowiednią jakość opieki nad pacjentem.

1. Lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów, szanując ich godność osobistą, prawo do intymności i prywatności.

Art. 12.1 Lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów, szanując ich godność osobistą, prawo do intymności i prywatności.

Sprawa wydaje się dosyć oczywista. Kulturalne i życzliwe traktowanie bliźnich powinno być powszechne. Tym bardziej gdy dotyczy to człowieka chorego i cierpiącego. Lekarz musi mieć na uwadze, że to me tylko jego zawód, ale i powołanie, a więc musi wymagać więcej od siebie niż od innych. Musi widzieć w pacjencie człowieka, okazać mu życzliwość, wyrozumienie, interesować się jego zdrowiem, samopoczuciem, a nawet jego sprawami osobistymi (domowymi, materialnymi, pracą). Jest to jeden z momentów, kiedy nawiązuje się nić przyjaźni, zaufania, co ma tak duże znaczenie w procesie leczenia. Wyrozumiałość i cierpliwość jest jednym z elementów pozyskania zaufania pacjenta. Lekarz w stosunku z pacjentem musi się odseparować od swoich kłopotów i trosk, chociaż niełatwo to przychodzi.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

2. Relacje między pacjentem, a lekarzem powinny opierać się na ich wzajemnym zaufaniu; dlatego pacjent powinien mieć prawo do wyboru lekarza.

Art. 12.2 Relacje między pacjentem, a lekarzem powinny opierać się na ich wzajemnym zaufaniu; dlatego pacjent powinien mieć prawo do wyboru lekarza.

Prawo wyboru lekarza jest zagadnieniem organizacyjnym. W dzisiejszych warunkach prawo wyboru lekarza przez pacjenta nie jest rzeczą łatwą i zazwyczaj bywa niemożliwe. Chory przypisany jest do rejonu, szpitala. W innych jednostkach miałby trudności z otrzymaniem pomocy. Jeżeli w przychodni lub ośrodku zdrowia jest kilku lekarzy tej samej specjalności, możliwość taka istnieje, chociaż też w ograniczonej skali. Mogłoby to skomplikować pracę lekarzy. Lekarz dobry, cieszący się zaufaniem pacjentów byłby nadmiernie obciążony pracą. Natomiast inni mieliby dużo wolnego czasu. Niektórzy koledzy nawet śmialiby się: „naiwny, niech dużo pracuje”. Tym bardziej że za te same pieniądze. Stan ten może zmienić tylko reorganizacja służby zdrowia. Za dobrą pracę powinna być dobra płaca, a nie każdemu po równo.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Art.13. Obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego zdrowia.

Uderza tu przede wszystkim charakterystyczne rozłożenie akcentów. Pacjent - według KEL - ma prawo "udziału" w podejmowaniu decyzji lekarskich. Jest to rażący wyraz reliktu modelu paternalistycznego. W istocie przecież to pacjent ma prawo podejmowania decyzji o sobie, a nie tylko prawo "uczestniczenia" w tego typu decyzjach. Działanie lekarza bez świadomej zgody jest przestępstwem z art. 192 Kodeksu karnego; to wszystko się generalnie zmieniło, jakie więc może mieć znaczenie art. 13 KEL?

Ogólnopolska konferencja, Miesięcznik OIL w W-wie „Puls” 2003- 09

www.oil.org.pl

2. Informacja udzielona pacjentowi powinna być sformułowana w sposób dla niego zrozumiały.

3. Lekarz powinien poinformować pacjenta7 o stopniu ewentualnego ryzyka zabiegów diagnostycznych i leczniczych i spodziewanych korzyściach związanych z wykonywaniem tych zabiegów, a także o możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego.

Lekarz nie może wykorzystywać swego wpływu na pacjenta w innym celu niż leczniczy.

2. W przypadku osoby niepełnoletniej, lekarz powinien starać się uzyskać także jej zgodę, o ile jest ona zdolna do świadomego wyrażenia tej zgody9.

3. Wszczęcie postępowania diagnostycznego, leczniczego i zapobiegawczego bez zgody pacjenta może być dopuszczone tylko wyjątkowo w szczególnych przypadkach zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób.

Art. 15.3 Wszczęcie postępowania diagnostycznego, leczniczego i zapobiegawczego bez zgody pacjenta może być dopuszczone tylko wyjątkowo w szczególnych przypadkach zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób.

Ustawa o zawodzie lekarza podtrzymuje sformułowania ujęte w tym artykule. Lekarz może zmienić bez zgody pacjenta postępowanie podczas operacji, jeśli wystąpią nie przewidziane wcześniej okoliczności, które zagrażają życiu lub zdrowiu operowanego. W sejmowej debacie nad tym problemem niektórzy posłowie byli zdania, że akceptacja zmiany przebiegu operacji stawia pod znakiem zapytania potrzebę uzyskania zgody pacjenta przed planowanym zabiegiem. Jest to nonsensowne myślenie. Czyżby lekarz musiał czekać, aż pacjent obudzi się z narkozy, aby uzyskać zgodę? Na pewno takie postępowanie nie byłoby obojętne dla życia i zdrowia operowanego. W końcu uwierzmy lekarzowi, że kieruje się on sumieniem, wiedzą naukową i służy tylko dobru pacjenta.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Dużo zarzutów, m.in. w neurologii, neurochirurgii oraz w psychiatrii, zgłaszano w przypadkach pacjentów z utratą przytomności lub w stanach pomrocznych. Dotyczyło to zwłaszcza osób nietrzeźwych, z padaczką i z zatruciem, które równocześnie doznały urazu. Szczególny problem stanowiły krwiaki śródczaszkowe z okresową przerwą w objawach (lucidum intervallum), często u osób z marginesu społecznego, alkoholików. Trudnością, dodatkowo zwiększającą ryzyko prawno-lekarskie, jest wówczas podejmowanie pierwszych decyzji leczniczych bez porozumienia z pacjentem lub jego rodziną, a więc bez uzyskania tzw. zgody na leczenie, co może rodzić zarzut samowoli lekarskiej. Dlatego, w tego rodzaju sytuacjach, decyzje lecznicze powinny być podjęte kolegialnie, w formie wzajemnej konsultacji (art.15, 54 - Kodeksu Etyki Lekarskiej).

Trwała wartość Kodeksu Etyki Lekarskiej, „Gazeta Lekarska” 1997-12

www.nil.org.pl

4. Badanie bez wymaganej zgody pacjenta lekarz może przeprowadzić również na zlecenie organu lub instytucji upoważnionej do tego z mocy prawa, o ile nie stwarza ono nadmiernego ryzyka zdrowotnego dla pacjenta10.

5. W razie nie uzyskania zgody na proponowane postępowanie, lekarz powinien nadal, w miarę możliwości, otaczać pacjenta opieką lekarską11.

2. W przypadku chorego nieprzytomnego lekarz może udzielić dla dobra chorego, niezbędnych informacji osobie, co do której jest przekonany, że działa ona w interesie chorego.

3. W przypadku pacjenta niepełnoletniego lekarz ma obowiązek informowania jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego.

Chory w trakcie leczenia ma prawo do korzystania z opieki rodziny lub przyjaciół a także do kontaktów z duchownym. Lekarz powinien odnosić się ze zrozumieniem do osób bliskich choremu wyrażających wobec lekarza obawy o zdrowie i życie chorego.

Lekarz podejmujący się opieki nad chorym powinien starać się zapewnić mu ciągłość leczenia, a w razie potrzeby także pomoc innych lekarzy.

W przypadku popełnienia przez lekarza poważnej pomyłki lub wystąpienia nieprzewidzianych powikłań w trakcie leczenia, lekarz powinien poinformować o tym chorego oraz podjąć działania dla naprawy ich następstw.

Art. 22 W przypadkach wymagających szczególnych form diagnostyki, terapii lub działań zapobiegawczych, które nie mogą być zastosowane równocześnie u wszystkich potrzebujących lekarz ustalający kolejność pacjentów powinien opierać się na kryteriach medycznych.

Należy tu wspomnieć o problemie moralnym zbierania funduszy. I często znacznych kwot na ratowanie życia jednego człowieka. Takich ludzi potrzebujących identycznej pomocy mogą być setki. Co oni pomyślą sobie, ich rodziny, dlaczego takiej pomocy nie mogą otrzymać? Czy tylko siła przebicia i dotarcia do osób, które organizuj ą akcje zbierania funduszy, rozwiązuje problem? Ja wiem, liczy się każde uratowane życie. Ale jak się czują ci, którzy pozbawieni są takiej pomocy? Nie mam spokoju w sumieniu.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Tajemnicą są objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od obowiązku dochowania tajemnicy lekarskiej.

Nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi, jeżeli jest to niezbędne dla dalszego leczenia lub wydania orzeczenia o stanie zdrowia pacjenta.

Nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej, jeśli po przeprowadzeniu badania lekarskiego na zlecenie upoważnionego z mocy prawa organu wynik badania zostanie przekazany zleceniodawcy; nieodzownym warunkiem jest jednak, aby lekarz przed rozpoczęciem badania poinformował o tym osobę, która ma być zbadana. Wszelkie informacje, które nie są konieczne dla uzasadnienia wniosków wynikających z badania, powinny być nadal objęte tajemnicą lekarską.

Lekarz ma prawo do ujawnienia zauważonych faktów zagrożenia zdrowia lub życia w wyniku łamania praw człowieka.

Lekarz powinien czuwać nad tym, by osoby asystujące lub pomagające mu w pracy przestrzegały tajemnicy zawodowej. Dopuszczenie ich do tajemnicy powinno obejmować wyłącznie informacje w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonywania ich czynności zawodowych. Lekarz musi czuwać nad prawidłowym prowadzeniem dokumentacji lekarskiej oraz zabezpieczeniem przed jej ujawnieniem. Dokumentacja lekarska powinna zawierać wyłącznie informacje potrzebne do postępowania lekarskiego.

Lekarz powinien dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić choremu humanitarną opiekę terminalną i godne warunki umierania. Lekarz winien do końca łagodzić cierpienia chorych w stanach terminalnych i utrzymywać, w miarę możliwości, jakość kończącego się życia.

1. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych.

Art. 32.1 W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych.

Ustawa o zawodzie lekarza podważa zasady artykułu 32. Posłowie uznali, że lekarz w stanie terminalnym pacjenta, w wypadku kiedy dalsze wysiłki leczenia są beznadziejne, nie może zaprzestać stosowania zabiegów (reanimacja, uporczywa terapia i stosowanie środków nadzwyczajnych). Przyjęcie w ustawie artykułu 32 Kodeksu Etyki Lekarskiej, zdaniem posłów, mogłaby doprowadzić do biernej eutanazji.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Art. 32.1 W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych.

Jest to wyraźne przyzwolenie na ortotanazję zarówno w drodze działania (np. poprzez odłączenie pacjenta od aparatury jeżeli leczenie za jej pomocą nie przynosi pozytywnych rezultatów), jak i poprzez zaniechanie (np. nie podjęcie intensywnego leczenia i nie przyłączenie pacjenta do aparatury). Decydujące znaczenie ma fakt, czy przedłużanie życia wymaga pomocy środków nadzwyczajnych. Jeżeli więc użyte środki posiadają cechy pozwalające zaliczyć je do kategorii nadzwyczajnych, to zaprzestanie ich stosowania należy traktować jako ortotanazję i za takie postępowanie lekarz nie może odpowiadać prawnie, a moralnie jest ono uzasadnione. Decyzja o ortotanazji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych. A czym są środki nadzwyczajne, jakie muszą posiadać cechy, aby mogły być czynnikiem decydującym o zastosowaniu ortotanazji? Granica między środkami zwyczajnymi a nadzwyczajnymi jest bardzo płynna i zależy od szeregu okoliczności. W naszych warunkach wyznacznikami tej granicy są: dostępność oraz powszechność stosowania tych środków, jak i związane z tym kryterium finansowe - co jest z pewnością stwierdzeniem drastycznym, lecz wynikającym z trzeźwego spojrzenia na stan polskiej służby zdrowia.

Ortotanazja i dystanazja jako problem prawny, medyczny i moralny,

Przedruk: Biuletyn Informacyjny OIL Gdańsk 1999

www.amg.gda.pl

2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych.

Art. 32.2 Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych.

Oczywiście, jest to problem bardzo trudny. Decyzja lekarza wymaga dużej wiedzy i pytania się własnego sumienia. Ale przecież takie decyzje są podejmowane zazwyczaj kolektywnie. Ułatwia to przedyskutowanie wszystkich za i przeciw oraz podjęcie właściwej decyzji. W tej kwestii wypowiedział się Papież Jan Paweł II, mówiąc, że człowiek powinien mieć zapewnioną godną śmierć.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Lekarz może pobierać komórki, tkanki i narządy ze zwłok w celu ich przeszczepiania, o ile zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu.

Art. 33 Lekarz może pobierać komórki, tkanki i narządy ze zwłok w celu ich przeszczepiania, o ile zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu.

Czy w takich przypadkach należy uzyskać zgodę rodziny? Chyba nie, ale humanitarnie jest taką zgodę uzyskać. Należy tu mieć wzgląd na przeżycia spowodowane samą utratą bliskiej osoby, a pobieranie narządów jest nowym stresem. Taktowne, z pełnym zrozumieniem osób cierpiących postępowanie pozwoli taką zgodę uzyskać. A gdyby nawet nie, to może lepiej jest zrezygnować z pobierania narządów?

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Lekarz, po stwierdzeniu śmierci mózgowej winien podtrzymywać funkcjonowanie komórek, tkanek i narządów, jeżeli mają one zostać przeszczepione.

Pobranie komórek, tkanek lub narządów od żyjącego dawcy dla celów transplantacji może być dokonane tylko od dorosłego za jego pisemną zgodą, w warunkach pełnej dobrowolności, po uprzednim poinformowaniu go o wszelkich możliwych następstwach związanych z tym zabiegiem. Pobranie od żyjącego dawcy narządu niezbędnego do życia jest niedopuszczalne.

Art. 36 Pobranie komórek, tkanek lub narządów od żyjącego dawcy dla celów transplantacji może być dokonane tylko od dorosłego za jego pisemną zgodą, w warunkach pełnej dobrowolności, po uprzednim poinformowaniu go o wszelkich możliwych następstwach związanych z tym zabiegiem. Pobranie od żyjącego dawcy narządu niezbędnego do życia jest niedopuszczalne.

Jest wysoce chwalebne, gdy ktoś oddaje życie za innego człowieka. Wydaje się więc słuszne postulowanie kodeksu, zezwalającego na pobieranie narządów dla celów transplantacyjnych od osób żywych. Jest to obwarowane pewnymi rygorami. Budzi jednak wątpliwość kodeks karny art. 155 pp. l i 2, który karze pozbawieniem wolności za spowodowanie ciężkiego kalectwa... Pobranie np. nerki od dawcy żyjącego jest takim ciężkim kalectwem, o którym mówi kk. Zgoda dawcy nie chroni przed tym oskarżeniem. Przy najbliższej nowelizacji kodeksu karnego sprawa ta musi znaleźć rozwiązanie, które nie pozwalałoby na powstanie wątpliwości i było zgodne z Kodeksem Etyki Lekarskiej.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

2. Lekarz powinien udzielać zgodnych z wiedzą medyczną informacji dotyczących procesów zapładniania i metod regulacji poczęć, uwzględniając ich skuteczność, mechanizm działania i ryzyko21.

3. Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów z możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a także diagnostyki i terapii22 przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych23.

Art. 39 Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem.

Nie jest wyraźne stwierdzenie dotyczące zabiegów przerywania ciąży, kodeks etyki nie przewiduje sankcji karnych dla lekarza. Lekarz ma jednak obowiązek starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem. Wszystko zależy teraz od poglądów lekarza na ten temat i kierowania się przez niego własnym sumieniem. Jeżeli ono nie pozwala mu na przeprowadzanie tych czynności, to nikogo do tego nie można zmusić. Kodeks Etyki Lekarskiej pozostawia wolny wybór postępowania. Lekarz powinien więc postępować zgodnie z wiedzą i własnym sumieniem.

Kodeks etyki Lekarskiej. Komentarz, aforyzmy, myśli

www.duszp.sl.zdrowia.katowice.opoka.org.pl

Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub terapeutycznych.

Należy stanowczo podkreślić, że nie można porównywać wykorzystywania zarodkowych komórek macierzystych z pobieraniem organów do przeszczepów od osób, u których stwierdzono zgon. W pierwszym przypadku niszczymy ludzki embrion, aby pobrać komórki macierzyste, natomiast w drugim - wykorzystujemy organ osoby już zmarłej, aby ratować inne życie. Kościół katolicki konsekwentnie broni prawa do życia od momentu poczęcia. Dlatego też ocenia negatywnie techniki zapłodnienia in vitro, które zawsze prowadzą do powstania tzw. embrionów nadliczbowych. Jan Paweł II w encyklice Evangelium vitae pisze: „Kościół zawsze nauczał i nadal naucza, że owoc ludzkiej prokreacji od pierwszego momentu swego istnienia ma prawo do bezwarunkowego szacunku, jaki moralnie należy się ludzkiej istocie w jej integralności oraz jedności cielesnej i duchowej. Istota ludzka powinna być szanowana i traktowana jako osoba od momentu swego poczęcia i dlatego od tego samego momentu należy jej przyznać prawa osoby, wśród których przede wszystkim nienaruszalne prawo każdej niewinnej istoty ludzkiej do życia" (EV nr 60).”

Stanowisko Rady Stałej i Rady Naukowej KEP w sprawie Zarodkowych komórek macierzystych

www.episkopat.pl

Wydawanie zaświadczeń lekarskich jest dozwolone jedynie na podstawie aktualnego badania lub odpowiedniej dokumentacji.

Każde zaświadczenie lekarskie lub inny dokument medyczny26 powinien umożliwiać identyfikację lekarza, który go wystawił. Treść dokumentu powinna być zgodna z wiedzą i sumieniem lekarza. Nie może być ona formułowana przez lekarza pod presją lub w oczekiwaniu osobistych korzyści.

Lekarz przeprowadzający badania naukowe, a w szczególności eksperymenty medyczne, powinien przestrzegać norm i obowiązków wynikających z Kodeksu Etyki Lekarskiej oraz ogólnie przyjętych zasad etyki badań naukowych.

Eksperymenty medyczne z udziałem człowieka28 mogą być przeprowadzane przez lekarza, o ile służą poprawie zdrowia pacjenta biorącego udział w doświadczeniu lub wnoszą istotne dane poszerzające zakres wiedzy i umiejętności lekarskich.

Lekarz przeprowadzający eksperyment leczniczy powinien być przeświadczony, że spodziewane korzyści dla pacjenta przeważają w istotny sposób nad nieuniknionym ryzykiem.

1. Lekarz przeprowadzając eksperyment leczniczy nie może narażać pacjenta na ryzyko w istotnym stopniu większe niż to, które grozi osobie nie poddanej temu eksperymentowi.

2. Lekarz przeprowadzając eksperyment badawczy może podejmować wyłącznie ryzyko minimalne.

2. Warunkiem niezbędnym do podjęcia eksperymentu medycznego z udziałem osób wymienionych w ust. 1 jest brak możliwości przeprowadzenia badań o porównywalnej skuteczności z udziałem osób zdolnych do wyrażenia zgody32.

1. Lekarz uczestniczący w eksperymentach medycznych musi je przeprowadzać zgodnie z zasadami badań naukowych. Eksperymenty z udziałem człowieka34 powinny być poprzedzone badaniami in vitro oraz in vivo na zwierzętach. Zwierzęta poddawane eksperymentom należy odpowiednio traktować i w miarę możliwości chronić przed cierpieniem.

2. Lekarzowi nie wolno przeprowadzać eksperymentów badawczych z udziałem człowieka w stadium embrionalnym.

3. Lekarz może przeprowadzać eksperymenty lecznicze z udziałem człowieka w stadium embrionalnym tylko wtedy gdy, spodziewane korzyści zdrowotne w sposób istotny przekraczają ryzyko zdrowotne embrionów nie poddanych eksperymentowi leczniczemu.

Art.45.2 Lekarzowi nie wolno przeprowadzać eksperymentów badawczych z udziałem człowieka w stadium embrionalnym.

Art.45.3 Lekarz może przeprowadzać eksperymenty lecznicze z udziałem człowieka w stadium embrionalnym tylko wtedy gdy, spodziewane korzyści zdrowotne w sposób istotny przekraczają ryzyko zdrowotne embrionów nie poddanych eksperymentowi leczniczemu.

Z punktu widzenia Kościoła Katolickiego należy skupić się na badaniach nad wykorzystaniem komórek macierzystych od osób dorosłych. W przeciwieństwie do wytwarzania i wykorzystywania zarodkowych komórek macierzystych, ta forma terapii nie budzi wątpliwości natury etycznej i stanowi autentyczne źródło nadziei dla ludzi chorych i cierpiących.

Stanowisko Rady Stałej i Rady Naukowej KEP w sprawie Zarodkowych komórek macierzystych

www.episkopat.pl

Projekt każdego eksperymentu z udziałem człowieka powinien być jasno określony i przedłożony do oceny niezależnej komisji etycznej w celu uzyskania jej akceptacji.

Wszelkie odkrycia i spostrzeżenia związane z wykonywaniem zawodu lekarz winien przekazywać środowisku lekarskiemu i publikować przede wszystkim w prasie medycznej.

Wyniki badań przeprowadzonych niezgodnie z zasadami etyki lekarskiej nie powinny być publikowane.

1. Wymagane37 jest uzyskanie zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego na udział w demonstracjach naukowych lub dydaktycznych.

2. Lekarz powinien zachować szczególną ostrożność w formułowaniu opinii o działalności zawodowej innego lekarza42, w szczególności nie powinien publicznie dyskredytować go w jakikolwiek sposób. Lekarz wszelkie uwagi o dostrzeżonych błędach w postępowaniu innego lekarza powinien przekazać przede wszystkim temu lekarzowi.

Art.52.2 Lekarz powinien zachować szczególną ostrożność w formułowaniu opinii o działalności zawodowej innego lekarza, w szczególności nie powinien publicznie dyskredytować go w jakikolwiek sposób. Lekarz wszelkie uwagi o dostrzeżonych błędach w postępowaniu innego lekarza powinien przekazać przede wszystkim temu lekarzowi.

(...)dokonując literalnej wykładni k.e.l., jak to czynią sądy lekarskie, dochodzi do naruszenia wolności słowa. Właściwym rozwiązaniem, wymagającym jednak zmiany art. 52 ust. 2, byłoby uznanie publicznej krytyki wśród lekarzy za dopuszczalną pod warunkiem prawdziwości ujawnianych informacji, działania w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony oraz wcześniejszego skorzystania z alternatywnych sposobów wyjaśnienia sprawy.

Czy lekarz korzysta z wolności słowa?,

„Rzeczpospolita” 16 sierpnia 2006

http://wil.akedo.pl

3. Jeżeli interwencja okaże się nieskuteczna albo dostrzeżony błąd lub naruszenie zasad etyki powoduje poważną szkodę, konieczne jest poinformowanie organu izby lekarskiej43.

4. Poinformowanie organu izby lekarskiej o zauważonym naruszeniu zasad etycznych i niekompetencji zawodowej innego lekarza nie stanowi naruszenia zasad etyki.

5. Jeżeli dostrzeżony błąd, popełniony przez innego lekarza, ma niekorzystny wpływ na stan zdrowia pacjenta należy podjąć działania dla odwrócenia jego skutków44.

2. Lekarze pełniący funkcje kierownicze powinni traktować swoich pracowników zgodnie z zasadami etyki.

3. Lekarze pełniący funkcje kierownicze są zobowiązani do szczególnej dbałości o dobro chorego oraz o warunki pracy i rozwoju zawodowego podległych im osób45.

W razie wątpliwości diagnostycznych i leczniczych lekarz powinien, w miarę możliwości, zapewnić choremu konsultację innego lekarza. Opinia konsultanta ma charakter doradczy, gdyż za całość postępowania odpowiada lekarz prowadzący leczenie.

Lekarz kontrolujący pracę innych lekarzy powinien, w miarę możliwości, zawiadomić ich wcześniej, aby umożliwić im obecność w czasie kontroli i bezpośrednie przekazanie uwag o jej wynikach.

1. Powinnością każdego lekarza jest stałe uzupełnianie i doskonalenie swej wiedzy i umiejętności zawodowych, a także przekazywanie ich swoim współpracownikom.

2. Lekarze, w miarę możliwości, winni brać czynny udział w pracach towarzystw lekarskich.

2. Wybierając formę diagnostyki lub terapii lekarz ma obowiązek kierować się przede wszystkim kryterium skuteczności i bezpieczeństwa chorego oraz nie narażać go na nieuzasadnione koszty48.

3. Lekarz nie powinien dokonywać wyboru i rekomendacji ośrodka leczniczego oraz metody diagnostyki ze względu na własne korzyści49.

Lekarz powinien odnosić się z należytym szacunkiem i w sposób kulturalny do personelu medycznego i pomocniczego. Powinien jednak pamiętać, że jedynie on ma prawo podejmowania decyzji związanych z prowadzonym przez niego leczeniem.

Lekarze powinni solidarnie wspierać działalność swego samorządu, którego zadaniem jest zapewnienie lekarzom należnej pozycji w społeczeństwie. Podejmując krytykę działania organów samorządu lekarskiego winni przeprowadzić ją przede wszystkim w środowisku lekarskim lub na łamach pism lekarskich.

Jeśli zostanie naruszone dobre imię lekarza, a rzecznik odpowiedzialności zawodowej lub sąd lekarski nie potwierdzą stawianych mu zarzutów, lekarz powinien uzyskać od izby lekarskiej wszelką możliwą pomoc w naprawieniu wyrządzonej mu szkody.

Lekarz urzędu państwowego, samorządowego lub jakiejkolwiek instytucji publicznej lub prywatnej powinien rzetelnie wypełniać zobowiązania zaciągnięte wobec tych instytucji; jednak lekarz nie powinien spełniać poleceń pracodawcy sprzecznych z zasadami etyki i deontologii lekarskiej.

W czasie wykonywania swej pracy lekarz musi zachować trzeźwość i nie podlegać działaniu jakichkolwiek środków uzależniających.

Lekarzowi nie wolno narzucać swych usług chorym, lub pozyskiwać pacjentów w sposób niezgodny z zasadami etyki i deontologii lekarskiej oraz lojalności wobec kolegów.

Dobrym zwyczajem jest leczenie bezpłatnie innych lekarzy i członków ich najbliższej rodziny, w tym wdów, wdowców i sierot po lekarzach.

Jeżeli z zatrudnienia lekarza wynika, że winien on spełniać swe obowiązki wobec powierzonych jego opiece chorych bez świadczeń finansowych z ich strony, to nie może żądać od tych chorych wynagrodzenia w jakiejkolwiek formie, ani też uzależniać leczenia od uzyskania materialnych korzyści.

Lekarz nie może odmówić pomocy lekarskiej w przypadkach nie cierpiących zwłoki, jeśli pacjent nie ma możliwości uzyskania jej ze strony instytucji powołanych do udzielania pomocy.

Zadania, jakie spełnia lekarz, dają mu podstawę do żądania ochrony jego godności osobistej, nietykalności cielesnej oraz pomocy w wykonywaniu działań zawodowych.

Lekarz ma obowiązek zwracania uwagi społeczeństwa, władz i każdego pacjenta na znaczenie ochrony zdrowia, a także na zagrożenie ekologiczne. Swoim postępowaniem, również poza pracą zawodową, lekarz nie może propagować postaw antyzdrowotnych.

Lekarz przeprowadzający badania masowe o charakterze epidemiologicznym powinien mieć na celu uzyskanie wyników, które będą wykorzystane dla poprawy zdrowotności społeczeństwa. Badania te nie powinny stwarzać ryzyka zagrożenia zdrowia osób w nich uczestniczących.

Lekarz decydujący się na uczestniczenie w zorganizowanej formie protestu nie jest zwolniony od obowiązku udzielania pomocy lekarskiej, o ile nie udzielenie tej pomocy może narazić pacjenta na utratę życia lub pogorszenie stanu zdrowia.

Lekarz nie może uczestniczyć w akcie pozbawiania życia, asystować w torturowaniu lub innym poniżającym traktowaniu człowieka. Nie może też wykorzystywać swej wiedzy i umiejętności dla ułatwienia stosowania jakichkolwiek form okrutnego postępowania.

Art.74 Lekarz nie może uczestniczyć w akcie pozbawiania życia, asystować w torturowaniu lub innym poniżającym traktowaniu człowieka. Nie może też wykorzystywać swej wiedzy i umiejętności dla ułatwienia stosowania jakichkolwiek form okrutnego postępowania.

W przeszłości Polski a i współcześnie w innych krajach bywały i bywają sytuacje zmuszania lekarzy do uczestniczenia w czynnościach urągających podstawowym zasadom moralnym.(…) Może się mylę, ale jeśli ktoś odmawia badania lekarskiego ( z jakiejkolwiek przyczyny) a mimo to badanie takowe jest wykonywane, jest to czyn okrutny i poniżający badanego. Wyobrażam sobie np. sytuacje, kiedy prokurator nakazuje zbadanie kobiety, która jest podejrzana o dokonanie aborcji. Czy jeśli ginekolog odmówi takiego badania, kierując się własną „klauzulą sumienia” (mam wrażenie, że odmienną od wyznawanej przez prof. Chazana), spotka go kara? Czy wzmiankowaną klauzulę mamy stosować tylko tam, gdzie akurat jest wygodnie prawodawcom.

Embriony, klony, kodeks i wolność sumienia,

PRIMUM NON NOCERE 2/2005

www.bil.org.pl

Lekarz nie może stosować środków i metod dopingowych w celach nieleczniczych. Stosowanie środków i metod uznanych za dopingowe u osób uprawiających sport jest nieetyczne.

W wypadkach nie przewidzianych w Kodeksie Etyki Lekarskiej należy kierować się zasadami wyrażonymi w uchwałach władz samorządu lekarskiego, w orzecznictwie sądów lekarskich oraz dobrymi obyczajami przyjętymi przez środowisko lekarskie.

Lekarze nauczający studentów powinni zaznajamiać ich z Kodeksem Etyki Lekarskiej. Studenci medycyny powinni zarówno przyswajać sobie jak i respektować zasady zawarte w niniejszym Kodeksie.

Lekarze, którzy nauczają studentów lub szkolą lekarzy powinni swoim postępowaniem stanowić przykład godny naśladowania dla studentów i młodych lekarzy będących pod ich opieką.