POLSKI    ENGLISH   

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii    Uniwersytetu JagielloÅ„skiego

|  Forum |  Literatura |  Linki |  AktualnoÅ›ci
 


 

[Głos w sprawie referatu Anny Lewickiej-Strzałeckiej]

Hanna Schudy

Szanowna Pani Profesor

Referat Spór o ksztaÅ‚t etycznej edukacji menadżerów porusza w moim rozumieniu kwestie teoretyczne jak i praktyczne, które nawiÄ…zujÄ… do problematyki etyki Å›rodowiskowej, a raczej caÅ‚ego zaplecza ekologiczno-spoÅ‚ecznego wiążącego siÄ™ z nowym wymiarem odpowiedzialnoÅ›ci za dziaÅ‚ania w tej domenie. Moje pytanie i komentarze dotyczÄ… oczywiÅ›cie zagadnieÅ„ omawianych przez PaniÄ…, traktujÄ™ jednak tÄ™ problematykÄ™ z szerszej perspektywy. Co do powiÄ…zaÅ„ etyki menadżerów i etyki Å›rodowiskowej punktami zbieżnymi wydajÄ… mi siÄ™ zarówno kwestia zwiÄ™kszonej możliwoÅ›ci dziaÅ‚ania współczesnych korporacji na sytuacjÄ™ spoÅ‚ecznÄ… w wymiarze globalnym jak i kreowanie stylów konsumpcji, co ma oczywiÅ›cie wpÅ‚yw na korzystanie z zasobów naturalnych. Etyka menadżerska stanowi również reakcjÄ™, jak sama Pani pisze, na „wielkie przekrÄ™ty’ w biznesie” podobnie jak etyka Å›rodowiskowa stanowi odpowiedź na „przekrÄ™ty” jakie towarzyszyÅ‚y katastrofom ekologicznym takim jak awaria elektrowni w Czarnobylu, stosowanie DDT, czy obecnie wyciek ropy z tankowca BP. Proponuje siÄ™, aby zmienić postawy wobec Å›rodowiska przyrodniczego, wobec zasobów naturalnych czy przyszÅ‚ych pokoleÅ„. Zmiana tych postaw miaÅ‚aby mieć oparcie w teorii etycznej sugerujÄ…cej normy moralne w kontekÅ›cie problemów ekologicznych, które przecież wiążą siÄ™ z problemami ekonomicznymi, zarzÄ…dzaniem dobrami, zasobami naturalnymi.

Zwraca się również uwagę na potrzebę kształcenia w kontekście etyki inżynierów, planistów decydujących zarówno o finansach jak i ochronie środowiska. Na gruncie nauczania akademickiego takich zawodów jak inżynieria środowiska zagadnienia etyczne również traktuje się jako niezależne, niezwiązane z przedmiotem, natomiast ewentualne zajęcia z etyki ze względu na szablonowy charakter i niedostosowanie ich do potrzeb określonej dziedziny grup zawodowych powoduje, że problematyka ta jest nie tyle nie wdrażana, ale przeciwnie - bagatelizowana i lekceważona. W kontekście etyki menadżerskiej jak i środowiskowej pojawia się również problem sensowności nauczania, dorosłych w końcu ludzi, etyki i norm praktycznych. Wydaje się bowiem, że na tym etapie podmiot jest już wykształcony. Trudno też spodziewać się korelacji między oddziaływaniem etycznej edukacji inżynierów a ich działaniem. Wykształcenie umiejętności myślenia moralnego w kategoriach metaetycznych i normatywnych musi się rzeczywiście odbyć dużo wcześniej, nie oznacza to jednak, że tego rodzaju kompetencje będą się wiązały z jednoczesnym zmotywowaniem do działania ze względu na te normy.

W obliczu problemów takich jak (1) mÅ‚ody charakter samej dyscypliny etyki menadżerskiej i Å›rodowiskowej, (2) sama problematyka praktyczna, czyli cywilizacja technologiczna, problematyka ekologiczna, wpÅ‚yw korporacji na sytuacjÄ™ globalnÄ…, a z drogiej strony (3) realny negatywny wpÅ‚yw dziaÅ‚aÅ„, czy to w zakresie ekonomii czy zarzÄ…dzania Å›rodowiskiem, na życie innych ludzi, wydaje siÄ™, że „instytucjonalizacja moralnoÅ›ci w dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej”, o której Pani pisze, może „wpÅ‚ynąć na efektywność tej dziaÅ‚alnoÅ›ci, a z drugiej legitymizować jÄ… w oczach opinii publicznej”. Wydaje siÄ™ zatem, iż akcent pada tutaj przede wszystkim na konsekwencje, jakie może powodować implementacja owej „zinstytucjonalizowanej moralnoÅ›ci”. Cel podstawowy etyki menadżerskiej jak i Å›rodowiskowej jest w pierwszej kolejnoÅ›ci celem praktycznym. Co wiÄ™cej, jak już zresztÄ… zaznaczyÅ‚am, cel praktyczny jest tym bardziej istotny, ponieważ katastrofy ekologiczne czy skandale zwiÄ…zane chociażby z faÅ‚szowaniem dokumentacji finansowej firmy ENRON sÄ… w mojej opinii na tyle niebezpieczne, że wÄ…tpliwoÅ›ci, na jakie wskazujÄ… Stansbury i Barry, „czy programy etyczne oddziaÅ‚ujÄ… gÅ‚Ä™biej na postawy etyczne ludzi, czy ich efekty majÄ… znaczenie tylko na poziomie behawioralnym” sÄ… oczywiÅ›cie uzasadnione, ale majÄ… w mojej opinii znaczenie drugorzÄ™dne.

Moje pytanie dotyczy zatem nastÄ™pujÄ…cej kwestii, czy wyksztaÅ‚cenie podstawowych kompetencji moralnych, umiejÄ™tnoÅ›ci do rozumowania w kategoriach metody jak i okolicznoÅ›ci, w których owa metoda może być zastosowana stanowi strukturÄ™ osobowoÅ›ci jednostki, która może być osÅ‚abiona tylko dlatego, że jednostka dziaÅ‚a w warunkach moralnoÅ›ci zinstytucjonalizowanej? Nawiążę w tym miejscu do prelegentów Jerzego GaÅ‚kowskiego i StanisÅ‚awa GaÅ‚kowskiego, którzy podkreÅ›lajÄ…, iż etyka nie stanowi wyÅ‚Ä…cznie „Å›rodka zapobiegania bolÄ…czkom spoÅ‚ecznym”. MyÅ›lenie w kategoriach moralnych, umiejÄ™tność analizowania sytuacji, argumentacji za bÄ…dź przeciw okreÅ›lonym postawom stanowi chyba – i to jest moje pytanie – tak istotnÄ… cechÄ™ osoby, iż trudno jest mi sobie wyobrazić na tym etapie „atrofiÄ™ kompetencji moralnych”. PodsumowujÄ…c, chciaÅ‚abym jeszcze zapytać PaniÄ… profesor, czy wyksztaÅ‚cenie kompetencji moralnych, a z drugiej strony wspieranie pewnych wartoÅ›ci Å›rodowiskowych czy też spoÅ‚eczno-ekonomicznych przez instytucje to nie sÄ… przypadkiem oddzielne zagadnienia? Podmiot może posiadać wiedzÄ™, może potrafić argumentować, a jednak ze wzglÄ™du na inne predyspozycje, chociażby egoizm, czy też skÅ‚onność do zawężania wspólnoty moralnej do najbliższych, może nie stosować swoich zasad moralnych w praktyce. Instytucjonalizacja może być zatem istotnym mechanizmem umożliwiajÄ…cym realizacjÄ™ norm moralnych, a to, że czÅ‚owiek dziaÅ‚a również ze wzglÄ™du na inne niż moralne pobudki nie dyskwalifikuje w moim przekonaniu samego pomysÅ‚u wspierania etyki menadżerskiej czy też Å›rodowiskowej poprzez instytucje.

W podsumowaniu dodam tylko to na co sama Pani wskazuje:
„Uzyskane w trakcie edukacji akademickiej kompetencje moralne menedżerów, chociaż nie gwarantujÄ… pozytywnego wpÅ‚ywu na ich dziaÅ‚ania, to stwarzajÄ… takÄ… szansÄ™, a ponadto bÄ™dÄ… przeciwdziaÅ‚ać sztywnemu traktowaniu programów etycznych. Menedżerowie zdolni do szerokiej etycznej refleksji nie tylko sami bÄ™dÄ… odporni na indoktrynacjÄ™ i polityzacjÄ™ programów etycznych, ale sami bÄ™dÄ… siÄ™ starali tym procesom przeciwdziaÅ‚ać”.

Edukacja jest zatem niezwykle istotna i kształtuje kompetencje nas jako podmiotów moralnych. Instytucje pomagają jednak w realizacji norm, które właśnie ze względu na ludzkie słabości mogą zostać niezrealizowane.


powrót
 
webmaster © jotka