Diametros - Internetowy Serwis Filozoficzny (An Online Philosophy Service)

POLSKI ENGLISH

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii

Uniwersytetu Jagiellońskiego

| Forum

| Literatura

| Linki

| Aktualności

[Głos w sprawie referatu Jerzego Gałkowskiego i Stanisława Gałkowskiego]

Hanna Schudy

Szanowni prelegenci

Zgadzam się z proponowanym przez Panów modelem nauczania etyki przedstawionym w referacie Etyka, szkoła, nauczyciele, szczególnie zaś bliska jest mi koncepcja, która zaznaczona jest jako „Pierwszy praktyczny postulat etyki dla nauczycieli”, a mianowicie podkreślanie założeń metaetycznych, jakie każdy katalog norm moralnych zawiera. Sądzę, że nauczanie tego, iż etyka to zarówno etyka normatywna, normy moralne, czy nawet sama moralność jak również metoda uzasadniania norm w odwołaniu do metaetyki jest niezwykle istotne. Ma to nie tylko znaczenie ze względu na rzetelność wykładania etyki. Spotkałam się bowiem z opiniami wśród studentów i uczniów, że etyka, którą wykłada się u nich w szkołach czy na uczelniach to właśnie wykłady z doktryn i historii myśli etycznej. Bez uwzględnienia aspektu metaetycznego, mnogość koncepcji i doktryn etycznych może wydawać się rzeczywiście pozbawiona uzasadnienia. Być może dlatego etyka traktowana jest jako przedmiot dość niejasny, niespójny itp. Dzięki uwzględnieniu aspektu metaetyki uczeń zaczyna dostrzegać, iż prezentowane normy moralne stanowią element pewnej struktury argumentacyjnej. Czy to właśnie mają Panowie na myśli pisząc, iż nauczanie etyki ,,ma sens jedynie jako dostarczanie narzędzi teoretycznej konceptualizacji dla już dziejących się procesów rozwojowych młodego człowieka”?

Nauczanie argumentowania i umiejętność posługiwania się metodą myślenia moralnego wydaje mi się właśnie tym, do czego nauczanie etyki powinno się przede wszystkim sprowadzać. Narzędzia te pozwalają moim zdaniem wypracować katalog norm praktycznych (który jest zawsze projektem otwartym) w danych okolicznościach temporalnych, przestrzennych kulturowych. Zgadzam się, iż ,,Etyka w szkole nie może też być traktowana jako środek zapobiegawczy bolączkom społecznym. Myślenie typu - jest kryzys ekologiczny, to uczmy etyki środowiskowej; mamy do czynienia z powszechną korupcją, więc uczmy etyki biznesu i filozofii prawa - do niczego nie prowadzi”. Dzięki opanowaniu narzędzi metaetycznych, można jednak potraktować problematykę ekologiczną jako case study, dla którego uczniowie mogą opracować katalog norm praktycznych w ramach wybranej przez nich metody uzasadniania.

W przypadku zadań w rodzaju case study kompetencją kluczową wydaje się jednak, w odróżnieniu od wiedzy formalnej, wiedza „wokół człowieka”, czyli wrażliwość na człowieka, empatia, dzięki której podmiot wyposażony w narzędzia argumentacyjne dostrzeże, które zagadnienia stanowią przykład problemów, które z punktu widzenia metaetyki stanowią kwestie nieobojętne pod względem moralnym. Panowie zaznaczają ten punkt jako wyrobienie w sobie przez nauczyciela „etosu”, wysokiego poziomu moralnego, dzięki któremu możemy wywołać podobne postawy u uczniów. W tym miejscu przejdę do sprawy, która jest mi szczególnie bliska, aczkolwiek zarazem problematyczna. Chodzi mianowicie o wykształcanie w uczniach, podmiotach, ,,poruszenia chęci, woli, ludzkiego chcę”. Mowa jest zatem o wykształcaniu motywacji do działania. Jako że użyłam już przykładu etyki środowiskowej, oraz ze względu na to, iż jest to dziedzina, którą się zajmuję, zostanę przy tym przykładzie. Zastanawiam się, na ile możemy, pamiętając o zasadzie neutralności, wykształcać w uczniach motywację, czyli owo „poruszenie woli” do (1) dostrzeżenia problemów kwalifikujących się jako ważnych z punktu widzenia przyjętej przez nas etyki oraz (2) działania zgodnego z przyjętymi przez nas normami moralnymi. Czy ma się to odbywać na lekcjach etyki, czy też „wykształcanie” motywacji wiąże się bardziej z przyjętym w danym społeczeństwie wyobrażeniem wartości określonych rzeczy, w tym przypadku środowiska przyrodniczego oraz przyszłych pokoleń, które będą z tego środowiska kiedyś korzystać. Moje pytanie dotyczy zatem kwestii pobudzania motywacji. Czy nauczyciel może mieć wpływ na mechanizm motywacyjny, czy pobudzanie do określonego wartościowania przedmiotów, np. przyrody jest w ogóle zadaniem dla nauczyciela? A może jest to zadanie dla szeroko pojętego procesu społecznego uczenia się, a więc społecznego akceptowania określonych praktyk szczególnie w przestrzeni publicznej?

powrót