Zbigniew Wróblewski

W etyce ekologicznej (dalej: EE) zasadnicza linia podziału przebiega pomiędzy jej wersjami antropocentrycznymi, fundującymi powinności moralne w ochronie środowiska przyrodniczego na godności człowieka oraz wersjami nieantropocentrycznymi, postulującymi daleko idące modyfikacje, a w skrajnych przypadkach, nawet zerwanie z tradycyjnym myśleniem o ludzkich powinnościach moralnych względem przyrody. Stanowisko antropocentryczne jest traktowane jako główny punkt odniesienia w dyskusjach o teoretycznych (ontologicznych, antropologicznych) podstawach EE. W opozycji do niego inne wersje EE (np. etyka ochrony zwierząt, etyka biocentryczna, etyka holistyczna) określają swoje stanowisko poprzez rezygnację z antropocentrycznego uzasadniania powinności człowieka względem środowiska przyrodniczego oraz ugruntowanie norm na wartościach wewnętrznych bytów pozaludzkich (przyrodniczych). Ontologicznego uzasadnienia wartości wewnętrznych bytów pozaludzkich dostarczają między innymi różne koncepcje teleologii przyrody, które stanowią wykładnię dla normatywnego pojęcia przyrody i ustanawiają relację między faktem, wartością i normą.

W referacie przedstawię dwie koncepcje teleologii przyrody (określane w ramach słabej lub mocnej metafizyki przyrody), które mogą być wykorzystywane do wyjaśnienia ontologicznych odniesień nieantropocentrycznych EE, ale i także do rozwinięcia i pogłębienia wersji antropocentrycznej.