POLSKI    ENGLISH   

Internetowy Serwis Filozoficzny

przy Instytucie Filozofii    Uniwersytetu Jagiellońskiego

|  Forum |  Literatura |  Linki |  Aktualności
 


 

Kantowskie obowiązki względem przyrody – człowiek a pozostałe zwierzęta

Paweł Łuków

W literaturze etycznej panuje niemal powszechna opinia, iż filozofia moralna Kanta jest w najlepszym razie bezradna wobec zagadnień relacji człowieka do innych zwierząt i do przyrody w ogóle, a w najgorszym - wymaga traktowania ich jako terenu samolubnej i nieokiełznanej eksploatacji. Tak postrzegane stanowisko Kanta traktuje się jako typowy przypadek nie tylko moralnego antropocentryzmu, ale wręcz szowinizmu gatunkowego przyznającego człowiekowi dominujące miejsce w przyrodzie.

W artykule zajmę się kwestią stosunku człowieka do pozostałych zwierząt. Skonfrontuję perspektywy dominujące obecnie w etyce relacji człowieka do pozostałych zwierząt z propozycją kantowską. Pokażę, że wbrew przyjętej opinii o szczególnie złej pozycji etyki Kantowskiej w kwestii stosunku człowieka do pozostałych zwierząt, pozycja ta nie jest zasadniczo gorsza niż stanowiska zajmowane przez jej krytyków. Następnie wykażę, że etyka Kanta zawiera zasoby teoretyczne wystarczające do uwzględnienia w niej losu zwierząt innych niż ludzie w sposób umożliwiający wyrażenie wielu współczesnych przekonań moralnych. Etyka ta potrafi wyjaśnić ważne aspekty współczesnej wrażliwości moralnej związanej z zagadnieniem relacji człowieka do pozostałych zwierząt bez, z jednej strony, ograniczania się do jedynie dawania wyrazu tzw. intuicjom moralnym, a z drugiej – bez sentymentalizmu tak rozpowszechnionego w dyskusjach nad tą problematyką.

Wykażę, że po pierwsze, wiele krytyk stanowiska Kanta odnośnie do stosunku człowieka do pozostałych zwierząt opiera się na wybiórczej lekturze jego tekstów, a czasem wręcz na nieznajomości jego stanowiska. Po drugie, krytyki te opierają się na żądaniu dostosowania teorii moralnej do wybranych intuicji moralnych, nie dając przy tym podstaw, aby sądzić, że są to intuicje trafne. Po trzecie, krytyki te stawiają etyce relacji człowieka do innych zwierząt wymagania, których spełnienie nie jest jedynym sposobem na uwzględnienie w etyce losu pozostałych zwierząt. Dotyczy to zwłaszcza bezpośredniości obowiązków człowieka względem pozostałych zwierząt. Pokażę, że na gruncie etyki Kantowskiej, gdzie powinności względem zwierząt istotnie są pośrednie, można poważnie brać pod uwagę los tych zwierząt. To, że obowiązki te są pośrednie nie sprawia, że są one mało doniosłe. W ten sposób stanowisko Kanta sugeruje potrzebę zerwania z niektórymi oczekiwaniami wobec teorii etycznej zdolnej uwzględnić los zwierząt innych niż ludzie bez równoczesnej utraty potencjału wyjaśnienia wagi i mocy powinności człowieka wobec świata zwierząt.

powrót
 
webmaster © jotka